Çınar Vakası aynı zamanda Vaka-i Vakvakiye olarak da bilinir. 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda gerçekleşen bu ayaklanma tarihte önemli bir yere sahiptir. Gerek ayaklanmanın ortaya çıkış sebebi gerek neticesi enteresan olarak nitelendirilmektedir. Osmanlı tarihinde kritik bir konumda olan Çınar Vakası’nın ayrıntılarına göz atın.
Çınar Vakası Nedir?
Çınar Vakası ya da Vaka-i Vakvakiye Valide Kösem Sultan döneminde gerçekleşen bir askeri ayaklanmadır. Tarihler 29 Şubat 1656’yı gösterdiğinde Şamlı Mehmed Ağa, Hasan Ağa ve Galata voyvodası olan Karakuş Mehmed Ağa yeniçeri askerlerinin ayaklanmalarına neden oldu. Bunun nedeni sipahiler başta olmak üzere askerlerin maaşlarını alamıyor olmasıdır.
Padişah olarak Büyük Valide Kösem Sultan’ın torunu IV. Mehmed tahtta oturmaktaydı. Bu ayaklanma üzerine ayak divanında Mihter Hasan Ağa, idam talep etmiştir.
Çınar Vakası Ne Zaman Gerçekleşmiştir?
Çınar Vakası ne zaman gerçekleşmiştir sorusunun yanıtı merak edilmektedir. Vaka, 4 ile 8 Mart 1656 tarihleri arasında 17. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu tarih aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun duraklama döneminden öncesine tekabül eder. Duraklama Köprülü Mehmed Paşa’nın sadrazam olması ile birlikte 15 Eylül 1656 tarihinde başlamış, Kara Mustafa Paşa’nın 15 Aralık 1683’te sadrazam makamından ayrılması ile sona ermiştir.
Çınar Vakası Nedenleri
Çınar Vakası nedenleri arasında Osmanlı İmparatorluğu’nda yönetimin zayıflaması ve ekonomik sıkıntılar neticesinde askerlere maaşlarının verilememesi yer alır. Yeniçeri Ocağı, Osmanlı Devleti’nin son derece önemli olan askeri gücüdür. Padişah IV. Mehmed’in yaşının küçük olması ve sürekli olarak sadrazam makamındaki paşaların değişmesi, iktidarın güç kaybetmesine sebebiyet vermişti. Aynı zamanda Girit Savaşı’nın devam etmekte olması ve bir türlü zafere ulaşılamaması yönetimi sarsmıştır.
Çınar Vakası Nasıl Gerçekleşti?
Halk, paralarının değer kaybetmesi ve yönetimin zayıflaması ile isyana hazır haldeydi. Kaptan-ı Derya Zurnazen Mustafa Paşa ve Bostancıbaşı Hasan Ağa’nın ateşi yakması ile birlikte askerler başta olmak üzere herkes tetiklendi. Yeniçeri askerleri, bu dönemde Girit’ten gelmiş ve aylık ödemelerini hala alamamışlardı. Ağa Kapısı tarafından tahkir edilen askerler, başkaldırdı.
Şikayetlerin ve ayaklanmanın amacı padişah IV. Mehmed’e ve yönetimdekilere tepki göstermek olsa da bu süreçte sultan hiçbir zarar görmemiştir. Öncesinde Genç Osman’a karşı yapılan ayaklanmaya benzese de geçmişteki gibi padişah değişikliği meydana gelmemiştir.
Çınar Vakasının Sonuçları
Çınar Vakası’nın sonuçları arasında Yeniçeri Ocağı’ndaki ağaların öldürülmesi ve askerin şikayetlerinin geçici bir süreliğine askıya alınması yer alır. Çınar Vakası’nın ardından iç oğlanları ve iş birlikçileri iktidar tarafından yakalanmış ve idamları istenmiştir. Daha sonra idam edilen tüm isyancıların cesetleri toplanarak Topkapı Sarayı’nın surlarından aşağı atılmıştır. Ardından cesetler toplanmış ve At Meydanı’nda yer alan çınar ağacında baş aşağı olacak şekilde asılmışlardır.
Padişah IV. Mehmed, Vaka-i Vakvakiye sonrası dönemde de saltanatına devam etmiştir. 19. Osmanlı padişahının saltanat naibi önce Büyük Valide Kösem Sultan ardından annesi Turhan Hatice Sultan olmuştur. Tahta 11 yaşında geçmesi nedeni ile uzun süre payitaht, naipler tarafından yönetilmiştir. Babası, deli lakabı ile de bilinen İbrahim’dir. IV. Mehmed’in saltanatı 6 Ocak 1693 tarihinde Edirne’de vefat edene dek devam etmiştir.
Çınar Vakasının Adı Nereden Gelir?
Vaka-i Vakvakiye’nin adı, ayaklanmaya karışanların ölüme mahkum edilmesi ve ardından çınar ağacına asılmasından gelmektedir. At Meydanı’nda konumlanan çınar ağacı, dalları ile birlikte son derece geniştir. Üzerinde cesetler asılı olan ağaç, aynı zamanda meyvelerinin insan kafasına benzemesi nedeni ile hikayelerde geçen vakvak ağacına benzetilmiştir. Bu benzetmeden dolayı ayaklanma Vaka-i Vakvakiye ve bir diğer şekli ile ise Çınar Vakası adlarını almıştır.
){kind=link}