Türk arkeolog, eğitmen ve bilim insanı Halet Çambel, gerçek bir aydındır. Aynı zamanda köy öğretmeni, çevreci, etnograf, mimar ve planlamacı gibi kimliklere de sahiptir. 98 yıllık hayatı boyunca Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş ve yükseliş dönemine şahitlik etmiş ve aynı zamanda sürece etki eden önde gelen kadınlardan biri olmuştur.
Halet Çambel Kimdir?
Halet Çambel kimdir sorusu, bilhassa Türk gençleri tarafından merak edilmektedir. Ünlü arkeolog, Belin askeri ataşesi Cemil Bey ile Berlin Büyükelçisi İbrahim Hakkı Paşa’nın kızı Remziye Hanım’ın kızıdır. 1916 senesinde Berlin’de dünyaya gelmiştir. Halet Çambel gençliği boyunca her daim kendisini geliştirmeye büyük önem vermiştir. Liseyi Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde okuduktan sonra Fransa Hükümeti’nden burs almış ve 1935 senesinde arkeoloji eğitimine Paris Sorbonne Üniversitesi’nde başlamıştır.
Halet Çambel’in Spor Hayatı
Halet Çambel, başarılı bir öğrenci olmanın yanı sıra aynı zamanda binicilik ve eskrim ile de yakından ilgiliydi. 1936 senesinde Mustafa Kemal Atatürk’ten gelen talep ile Halet Çambel spor hayatı Berlin Olimpiyatları’yla değişmiştir. Eskrim dalında yarışan Çambel, Suat Fetgeri Aşeni ile birlikte olimpiyatlara katılım gösteren ilk Türk kadın sporcu olma şerefine nail olmuştur. Daha sonra hayatını eğitime ve mesleğine adamıştır.
Halet Çambel ve Arkeoloji
Halet Çambel, 1938 senesinde yine Paris Sorbonne Üniversitesi’nde doktora yapmaya başlamıştır. 1939 senesinde Muğla, Midas’taki kazılara katılım gösterdi. İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesi ile birlikte Fransa’ya dönemedi ve doktorasını İstanbul Üniversitesi’nde 1944 senesinde tamamladı. Anadolu’da gerçekleştirilen sayısız kazıya Prof. Dr. Halet Çambel katılarak araştırmalar gerçekleştirdi.
Takvimler 1947’yi gösterdiğinde Karatepe – Aslantaş kazılarında görevli olan Çambel, aynı zamanda çıkarılan eserlerin doğru şekilde korunması ve sergilenmesi için mücadelesini her daim sürdürdü. Türkiye’nin ilk açık hava müzesi konumundaki Karatepe – Aslantaş Milli Parkı, arkeolog Halet Çambel sayesinde kurulmuştur. Bölgede henüz yol yokken ve devlet olanakları dahi erişmemişken aydın Çambel, bir kültür savaşı vermiştir.
Halet Çambel ve Eserleri
Halet Çambel kocası Nail Çakırhan idi. Çakırhan, işsizdi ve sol görüşü sebebi ile büsbütün dışlanmıştı. Ünlü arkeolog, kocasına o dönem inanan tek kişiydi. Türkiye’de ilk çıplak beton uygulaması ile ilk koruma çatısı Halet Çambel ve eşi tarafından yapılmıştır. İnşaata dair tecrübeleri, okudukları kitaplardan kaynaklanmaktaydı. Ceyhan Nehir yatağındaki kabartmaları 10 sene boyunca topladılar ve bunları bir araya getirerek Karatepe’de sergilediler. Yetenekli arkeolog, bu sayede kocası ile birlikte çıkarılan buluntu sayısını ikiye katladı.
Halet Çambel eserleri bunlar ile kısıtlı değildir. Kendisi Hitit dilinin çözümlenmesinde çok önemli bir role sahip olmuştur. Bugün hala Çambel kadar bilgili bir Türk Hitit uzmanı bulunmamaktadır. Türk bilim kadını daha sonra ilk milli park uygulamasını da gerçekleştirmiştir. Ormanın zarar görmemesi adına köylüleri ikna etmek için büyük çaba sarf etmiştir. Koyunların nasıl yetiştirileceğini, yavrularına nasıl bakılacağını köylülere öğretmek ile yetinmeyip demircilik ve marangozluk gibi insanların gelişmesini sağlayacak kurslar açmıştır. Halet Çambel, okul bulunmayan köylere bizatihi giderek buralarda öğretmenlik yapmıştır.
Halet Çambel Akademik Hayatı
1960 senesinde Halet Çambel, akademik çalışmalarını hızlandırdı ve İstanbul Üniversitesi’nde Prehistorya Anabilim dalını kurarak kürsü başkanı olarak görev aldı. Askeri darbe ile birlikte başarılı Türk bilim insanı, Almanya’ya ders vermeye gitti. 1963 senesinde İstanbul Üniversitesi’ne geri döndü. 1984’e kadar kürsü başkanı görevine devam etti.
Boğaziçi Üniversitesi Fahri Doktora Unvanı, 2005 senesinde Halet Çambel’e verildi. 2014 senesinde hayata gözlerini yuman arkeolog, Türk tarihinin en önemli bilim insanlarından biri olma unvanına sahiptir.
