İlk Müslüman Türk Devletlerinde Eğitim

Türklerin İslamiyeti benimsemeleri onların eğitimine yeni özellikler kazandırmış ve Türk-İslam devletlerinde eğitim gelişim göstermeye başlamıştır.

Türklerin İslamiyet’te eğitim ve bilimin yüce tutulduğunu görmeleri, kendilerinin köklü bilim sevgilerini sürdürmelerini kolaylaştırmıştır.

“Oku” (Kur’an’ın inen ilk ayeti, Alâk Sûresi, 1. Âyet),

“Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer Sûresi, 9. Âyet),

“De ki: Rabbim ilmimi artır” (Tâhâ Sûresi, 114. Âyet),

“İlim öğrenmek kadın, erkek Müslüman’a fazdır.” (Hadis-i Şerif),

“İlim Çin’de de olsa isteyiniz.” (Hadis-i Şerif),

Türklerin Müslüman olmaları ve Batıya ilerledikçe Araplar ve İranlılar ile ilişkilerinin artması sonucu Arapça ve Farsça’nın aydınlarımız üzerindeki etkisi artmış, zamanla ilim ve eğitim dili Arapça olmuştur.

Karahanlılar döneminde; Medreseler kurulup gelişmiş, ülkenin her tarafına yayılmıştır.

Selçuklu devlet adamları da eğitime ve bilimin gelişmesine büyük önem vermişleridir.

Selçukluların ilk dönemlerinde eski değerler ön planda iken, daha sonra bunlar zayıflamaya ve unutulmaya yüz tutmuştur .

“Oğuzlar, Farslar ile düşüp kalkmaya başlayınca bir takım Türkçe kelimeleri unuttular ve yerlerine Farsça kullanır oldular, bilinmelidir ki, Oğuzların dili incedir”

Kaşgarlı Mahmud

İlk Türk İslam Devletlerinde Eğitim İle İlgili Bilgiler:

🔷 Bilimsel çalışmalar, Medreselerde yapılmış ve Dini bilimlerle, Pozitif bilimler birlikte okutulmuştur.

🔷 İlk medreseler, Karahanlılar döneminde kurulmuş ve bu dönemde ilk defa programlı bir eğitim verilmiştir.

🔷 Karahanlılar döneminde birçok şehirde medreseler açılmış ve eğitim masrafları devlet tarafından karşılanmıştır. Yine dünya tarihinde ilk kez burslu öğrencilik sistemi Karahanlılar döneminde uygulanmıştır.

🔷 Karahanlılar döneminde Buhara, Semerkant, Balasagun ve Kaşgar önemli bilim ve kültür merkezleri olmuştur.

🔷 Büyük Selçuklu Devleti’nde ilk medrese Tuğrul Bey tarafından Nişabur’da açılmıştır.

🔷 Bu dönemin en yüksek medresesi ise, Büyük Selçuklular döneminde açılan Nizamiye Medreseleri’dir. Bu medreselerde din bilimlerinin dışında ilk defa pozitif bilimlere de yer verilmiştir. Ayrıca özerk bir yapıdadır. Bu nedenle Dünya Tarihi’nin ilk üniversitesi olarak bilinir.

🔷 Selçuklu sultanları ülke genelinde medreselerin yaygınlaştırılmasına büyük önem vermişlerdir. Bunun nedeni; yönetici ihtiyacının giderilmesi ve yetenekli öğrencilerin topluma kazandırılmak istenmesidir.

🔷 Bununla beraber Selçuklular Dönemi’nde kurulan “Bimaristan”lar (Bimarhane) hem hastaların tedavi edildiği yer olarak kullanılmış hem de tıp fakültesi görevini üstlenen kurum olmuştur.

Medreseler:

Medreselerde Okutulan Dersler:

Bilinmesi Gerekli Bazı İşler ve Yapan Kişiler:

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.