Osmanlı’nın duraklama dönemi, Sokullu Mehmet Paşa‘nın vefatıyla başlayıp (1579) , ilk kez büyük çapta toprak kaybettiğimiz Karlofça Antlaşması‘na kadar (1699) olan dönemi ifade etmektedir.
Duraklama döneminde fetihler devam etmiş, aynı zamanda fethedilen yerleri koruma politikası güdülmüştür. Sınırları koruma amacıyla, Doğuda; İran, Batıda; Venedik, Lehistan, Avusturya (en çok savaştığı devlet) ve dönem sonlarına doğru da Rusya ile savaşılmıştır.
Duraklama döneminde özellikle Yeniçeriler’in yapmış olduğu isyanlar nedeniyle defalarca padişah ve sadrazam değişmiştir.
120 yıl süren duraklama döneminde 12 padişah ile 61 sadrazam görev yapmıştır.
Şimdi önce bu padişahların kimler olduğunu tablomuzda görelim, daha sonra ise Osmanlı Devleti neden duraklama dönemine girdi bunlara göz atalım.
Duraklama Dönemi Padişahları:
DURAKLAMA DÖNEMİ PADİŞAHLARI |
PADİŞAH | DÖNEMİ |
III. Murat | 1574-1595 |
III. Mehmet | 1595-1603 |
I. Ahmet | 1603-1617 |
I. Mustafa | 1617-1618 |
II. (Genç) Osman | 1618-1622 |
I. Mustafa ( 2. Kez tahta geçmiştir.) | 1622-1623 |
IV. Murat | 1623-1640 |
Sultan İbrahim | 1640-1648 |
IV. Mehmet | 1648-1687 |
II. Süleyman | 1687-1691 |
II. Ahmet | 1691-1695 |
II. Mustafa | 1695-1703 |
Duraklamanın Nedenleri:
Duraklama dönemine girilmesinin nedenlerini iç ve dış nedenler olarak incelersek daha iyi kavramış oluruz. Ama önce bu nedenleri ana hatlarıyla tablomuzda görelim,daha sonra ise tek tek inceleyelim.
DURAKLAMANIN NEDENLERİ |
İÇ NEDENLER |
Merkezi otoritenin bozulması |
Maliyenin (Ekonomi) bozulması |
Ordunun bozulması |
Toplum yapısının bozulması |
İlmiyenin bozulması |
DIŞ NEDENLER |
Doğal sınırlara ulaşılması |
Güçlü devletlerle komşu olunması |
Coğrafi Keşifler’in başlaması |
Avrupa’daki gelişmelerin takip edilememesi (Rönesans,Reform) |
Avrupa’da merkezi yapının güçlenmesi |
İç Nedenler:
Merkezi Otoritenin Bozulması:
Merkezi otoritenin bozulmasının nedenleri şunlardır:
- Devletin başına tecrübesiz kişilerin geçirilmesi. Sancak Sistemi kaldırıldığı için ve Kafes Usulü denilen uygulamayla padişah olacak kişiler disiplin ve tecrübeden uzak büyüyorlardı. Hatta çok küçük yaşta tahta oturuluyordu. Örneğin IV. Mehmet 6-7 yaşlarında tahta çıkmıştır. Padişahların küçük yaşta çıkmaları ise Valide Sultan’ların yönetim işlerine karışmasına neden olmuştur.
- Padişahların ordunun başında sefere çıkma geleneğini terk etmesi ve devlet işlerine ilgisiz kalmaları.
- Sık sık sadrazam değişikliğinin yaşanması ve rüşvet ve iltimasla yönetim kadrolarına atama yapılması.
Ekonominin Bozulması:
Osmanlı ekonomisinin bozulmaya başlamasının nedenleri şunlardır:
- Tarımda üretimin azalması. Özellikle tımar sisteminin bozulmasıyla vergiler artırılmış,köylüler bu vergileri ödeyemeyecek duruma gelmiştir.
- Tımarlı Sipahilerin sayısının azalması ve asker ihtiyacını karşılamak için Kapıkulu Ocaklarına yeni kayıtları alınması.
- Sık sık padişah değişikliğinin yaşanması ve her padişah değişikliğinde Cülus Bahşişlerinin artırılarak verilmesi.
- Savaşların uzun sürmesi nedeniyle ganimet ve yıllık gelirlerin azalması.
- Halk ekonomik açıdan sıkıntılar çekerken saraydaki eğlence ve lükse harcanan masrafların artması.
- Coğrafi Keşifler ile ticaret yollarının değişmesi.
- Kapitülasyonların artması nedeniyle gümrük vergilerinin düşürülmesi ve yerli sanayinin iflas etmesi.
- Osmanlı parasındaki değer kaybı.
Ordunun Bozulması:
Osmanlı ordusunun bozulmasının nedenleri şunlardır:
- Askerlikle ilgisi olmayanların Kapıkulu Ocaklarına alınması.
- Devşirme sistemindeki bozulmalar.
- Yeniçerilerin bahaneler öne sürerek sürekli başka işlerle uğraşması.
- “Ocak, devlet içindir.” anlayışı yerine “Devlet, ocak içindir.” anlayışının baş göstermiş olması.
- İltizam sisteminin yaygınlaşıp, Tımar sisteminin bozulmasıyla azalan Tımarlı Sipahi sayısı.
- Askeri yeniliklerin takip edilmemesi.
- Donanmanın zayıflamaya başlaması.
Toplum Yapısının Bozulması:
Osmanlı toplum yapısında meydana gelen bozulmaların nedenleri şunlardır:
- Anadolu’da çıkan isyanların artması ve eşkıyalar nedeniyle köyden kente göçün artması.
- Göçler sonucu tarımda üretim azalması.
- Hızla artan nüfus nedeniyle meydana gelen işsizlik sorunu.
- Saraydaki lüks, hukuk sistemindeki yozlaşma ve Celali İsyanı sonucu halkın devlete olan güveninin sarsılması.
İlmiyenin Bozulması:
İlmiyedeki bozulmaların nedenleri şunlardır:
- Medreselerdeki eğitime gerekli önemin verilmemesi.
- Medrese müfredatından pozitif bilimlerin çıkarılması.
- “Alimin oğlu alimdir.” anlayışı olan Beşik Ulemalığı sisteminin getirilmesi.
- Adaletin rüşvet ve adam kayırma ile sağlanması.
Dış Nedenler:
- Osmanlı İmparatorluğu’nun doğal sınırlara ulaşmış olması. Örneğin Afrika’da çöllere, İran’da ise Zağnos Dağları’na ulaşılmıştı.
- Güçlü devletlerle komşu olunması. İran, Rusya, Venedik, Avusturya gibi.
- Coğrafi Keşifler sonucu Avrupa’nın zenginleşmesi ve Osmanlı ticaretinin zayıflaması.
- Rönesans ve Reform hareketleri ile özgür düşüncenin gelişip bilimin hızlanması ve bu gelişmelere ayak uydurulamaması.
- Avrupalı devletlerin savaş teknolojisinde ileri gitmiş olmaları.
- Avrupa’da feodalitenin sona ermeye başlayıp, merkezi devletlerin kurulması.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
Görsel Kaynakları: https://gezginsitesi.com/topkapi-sarayi-fotograflari-giris-ucreti/ |
Cevap Yok