Blog

Matbaanın Gelişimi ve Osmanlı’ya Gelişi

Matbaa, ilk olarak Çinliler tarafından icat edilmiş olup boya ve kalıp kullanılarak kağıt üzerine çıktı alınmasını ifade eden tekniktir. Matbaayı kim icat etti sorusunun yanıtı Çinliler olsa da sonraki dönemde Johann Gutenberg, hareketli baskı tekniğini bulmuş ve Almanya’dan diğer ülkelere yayılan bu yöntem basım işlemlerini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Matbaanın icadıyla Avrupa’da Rönesans doğmuş ve yayılmıştır. Osmanlı Devleti de 15. yüzyılda matbaa ile tanışmıştır.

Matbaanın Osmanlı Devletine Gelişi

İbrahim Müteferrika, Osmanlı’ya matbaayı getiren kimdir sorusunun cevabıdır. Dönemin aydınlarından olan Müteferrika, hem şeyhülislamın fetvasını hem de III. Ahmet’in fermanını alarak Mehmet Said Efendi ile birlikte ilk Türk matbaasını kurmuştur. Bu süreçte çok sayıda kitap ve mecmuanın yazarlığını ve editörlüğünü üstlenmiştir. İlk matbaa, Yavuz Selim Semti’nde oturan Müteferrika’nın evinde kurulmuştu.

Osmanlı’da Basılan İlk Kitap

Osmanlı Devleti’nde matbaada basılan ilk kitap ise Sıhahul Cevheri olarak bilinen kitabın tercümesi Vankulu Lugatı idi. 1729 yılında, halk ilk basım ile karşılaşmıştır. Daha sonra İbrahim Müteferrika hayatı boyunca coğrafya, edebiyat ve tarih başta olmak üzere farklı içeriklerde 17 kitap basmıştır. İlk kitaplar, 1500 adetten basılıyordu. Ardından bu sayı, ilginin azalması ile birlikte 500’e kadar düştü. Kitapların satılmasına olan ilgi beklenenden düşüktü.

Tüm bunlara rağmen İbrahim Müteferrika, büyük bir heves ve alaka ile kitaplara ilaveler yazmış ve çok sayıda açıklama eklemiştir. Aynı zamanda bazı kitaplar, harita ve ek notlar ile birlikte zenginleştirilmiştir. Osmanlı’da edebiyatın gelişmesi için bu denli çaba sarf eden İbrahim Müteferrika, hayatı boyunca hak ettiği karşılığı görememiştir. Ne ileri gelenler ne de halk matbaayı onaylamamış ve hatta karşı çıkmıştır.

Ancak o dönemde Osmanlı Devleti’nde yalnızca başkent İstanbul’da dahi 90 bin hattat çalışmaktaydı. Bunlara kalemciler, sahaflar, divitçiler ve mücellitler benzeri iş kolları da eklenince sayı epey artmıştır ve tüm bu güruh, işlerini kaybetme korkusu ile matbaaya karşı çıkmıştır. Yapılan açıklamalar, gerçek Türklerin kitaplarını bastırmayacağını fakat yazacağını belirtecek şekildedir. Bu nedenle dönemin ileri gelenlerinden dahi matbaaya karşı çıkanların olduğu bilinmektedir.

Osmanlı’da Halkın Matbaaya Tepkisi

Osmanlı’da halkın matbaaya tepkisi olumlu yönde olmamıştır. 5 Temmuz 1727 tarihinde yayınlanan padişah fermanı ile birlikte devlet (miri) hazinesinden tahsisat bağlanmıştı. Halk, matbaanın gelişini anlayışla karşılamamış olup padişaha ve onun baş vezir mevkiinde oturan Damat İbrahim Paşa’ya tepki göstermiştir. Bu durumun altında matbaanın dinen caiz olmaması ve batıya dair bir icat oluşu yer alıyordu.

İlerleyen süreçte Sultan III. Ahmet, matbaaya onay vermesi ve imzalandığı ferman sebebiyle saltanatından olmuş ve ölümden dönmüştür. Vezir Damat İbrahim Paşa ise Anadolu’ya kaçmış ve izini kaybettirmiştir. Ardından halkın, padişaha olan öfkesini gördüğünde yeniden saraya dönmüş ve burada hayatını kaybetmiştir.

Sultan Abdülhamit Döneminde Matbaa

Sonraki yıllarda matbaacılık, Osmanlı Devleti’nde revaçtan düşmüş ve basılan kitaplar, kitleler tarafından ilgi görmemiştir. Padişah III. Mustafa ve I. Abdülhamit dönemlerine dek matbaaya karşı olan bu olumsuz tutum devam etmiştir. Bu durumda savaşların ön plana çıkması ve imparatorlukta baş gösteren diğer sorunlar da rol oynamıştır.

Osmanlı Devleti, ıslahatlar ile eski gücüne yeniden kavuşmayı beklerken matbaacılığa gereken önemi vermeye çalışsa da ileri görüşlü padişahlar dahi bu durumu becerememiştir. Sonraki zamanlarda matbaa geri planda kalmaya devam etmiştir. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye Cumhuriyeti’ni kurması ile birlikte safsatalar sona ermiş ve matbaa hak ettiği ilgiyi görmeye başlamıştır.

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(