Osmanlı Devleti’nde çok sayıda şehrin adı, günümüze ulaşana dek değişikliğe uğramıştır. Farklı anlamlara sahip olan bu şehirlerin adlarının nereden geldiğini ve yüzyıllar içerisinde ne şekilde değiştiğini keşfedin.
Ankara
Ülkemizin başkenti Ankara’nın adı İslami kaynaklara göre ‘Enguru’ şeklindedir. Bazı tarihçiler, kelime kökeninin Farsçada üzüm manasına gelen Engür’den geldiğini düşünürken bazıları kaynak olarak Yunancada korun manasındaki Aguirada’yı gösterir. Frig diline göre Ank karışık ve engebeli arazidir. Osmanlı Devleti’nde öncelerde Engürü şeklinde bilinen başkentimiz, 16. yüzyıldan sonra Ankara adını almıştır.
İstanbul
İstanbul, Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildikten sonra Osmanlı Devleti’nde başkent olarak kabul edilmiştir. Megara kralı Byzas, İ.Ö. 658 senesinde şehri kurarak adını Bizantion olarak belirlemiştir. Daha sonra Marcus Avrelius imparatorluğu devraldığında manevi babasının ismi Antion’u kullanmıştır. Bizans İmparatoru Konstantin’in ardından Araplar başta olmak üzere civar devletler de şehri Konstantinopolis olarak tanımıştır. Fatih Sultan Mehmet’in fethinin ardından Müslüman şehir manasına gelen ‘İslambol’ kullanılmıştır.
İzmir
Ege’nin incisi İzmir’in eski adı bilindiği üzere –Smyrna. Kulağa ilk olarak Yunanca gibi gelse de aslında Anadolu kökenli bir isimdir. Milattan önce 2000’lerde dahi çivi yazılı tabletlerde Smyrna adı geçer. Bu, aslında Hitit Prensesinin adıdır. Zaman içerisinde ‘Simirna’ dönüşür ve halk arasında İzmir haline gelir. Osmanlı devletinde İzmir, bir kıyı ve liman şehri olarak çok önemliydi.
Tekirdağ
Milattan önce 5. yüzyılda Tekirdağ, Bizanthe olarak Heredot’un yazılarında geçmektedir. Ardından bölgenin ismi Rhaedestus’a dönüşmüştür. Bizans İmparatorluğu’nun erken dönemlerinde Rodosto adını alan şehir, daha sonra Osmanlı Devleti’nin hükümranlığı ile birlikte Rodosçuk olarak isimlendirilmiştir. Cumhuriyetin ilan edilmesi ile birlikte Tekfurdağı sebebiyle şehrin adı Tekirdağ olmuştur.
Afyonkarahisar
Afyon, Osmanlı İmparatorluğu zamanında yalnızca Karahisar olarak biliniyordu. Bu isim, bölgedeki kalelerin (hisar) zor bir şekilde fethedilmesinden gelmişti. Ancak daha sonra bölgede afyon yetiştirilmeye başlanması ile isim günümüzdeki hali olan Afyonkarahisar’ı aldı.
Artvin
Artvin, 18. yüzyıldaki kaynaklarda Artvani olarak adlandırılır. Şehir, Türk İskit Beyi tarafından kurulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu bölgeye hükmederken adı Liva olarak değiştirilse de 1956 senesinde yeniden Artvin ismine geri dönülmüştür.
Kilis
Kilis isminin kökeninin Türkmenlere dayandığı düşünülmektedir. Osmanlı İmparatorluğu zamanında bölgeye Kiris Kalesi denirdi. Kiris’in efendi manasındaki ‘cyrrhus’ kelimesinden geldiğini ifade eden tarihçiler bulunmaktadır. Halk arasında bölgenin adı zaman içinde Kilis’e dönüşmüştür.
Ardahan
Ardahan, Türkiye’nin Gürcistan sınırında konumlanmaktadır. Bölgeden etkilenen şehrin adı Gürcü dilinden gelmektedir. Öncelerde Artani isminin kullanıldığı şehir daha sonra Ardana olarak kayıtlara geçmiştir. Osmanlı Devleti’nin ele geçirmesinin ardından Ardahan ismi verilmiştir.
Bilecik
Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey, Bizanslıların elinde şehri almış ve beyliğine katmıştır. Roma döneminde bölgede Bilekoma isimli bir kale yer almaktaydı. Bunu bilen Osman Bey, şehre Bilecik ismini vermiştir.
Gümüşhane
Gümüşhane, antik zamanda Argiropolis olarak adlandırılırdı. Argis ‘gümüş’ ve polis ise ‘şehir / city’ manasına gelmektedir. Bölgede gümüş madenlerinin çoğunlukta olması geçmişten günümüze şehrin bu ismi üzerinde taşımasına sebebiyet vermiştir. Osmanlı’da Canca olarak anılan şehir, gümüş madenlerinin ön plana geçmesi ile Gümüşhane ismini almıştır.
Trabzon
Pontus Rum Devleti’nden sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırlarına dahil olan Trabzon’dan bahsetmemek olmaz. Karadeniz’in güzide şehri adını, dört köşe manasına gelen Trapezus kelimesinden almıştır. Gürcüler, kendi aralarında Trapizoni ve Lazlar ise Trapuzani demekteydi. Osmanlı’nın hakimiyetinden sonra Persler de dahil olmak üzere şehir Tara Bozan adını almış ve günümüzdeki Trabzon versiyonuna dönüşmüştür.
Kapak Görseli:
https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/ottomans-role-in-the-universal-postal-evolution
