Portre

Dünyanın En Zengini: John D. Rockefeller

Eğer piyasa gücü tek adamda toplanırsa, bu adam bir kral kadar ayrıcalıklı olur. İşte bu krallardan biri de John D. Rockefeller. Rockefeller ailesinin adının komplo teorilerinde sık sık duyduk. Peki hanedanın reis John D. Rockefeller kim? Ticaret tarihinin en cesur ismi mi? Yoksa rekabeti engelleyerek,  petrolün fiyatını istediği gibi belirleyen, politikacıları satın alan, ticari bir diktatör mü? Ben olanları anlatayım, gerisine siz karar verin! Şimdi okuyacağınız bu yazıda, büyük balıkların sadece küçük balıkları değil aynı zamanda diğer büyük balıkları da yemesinin  anlatacağım.

John D. Rockefeller Kimdir?

8 kardeşi olan John D. Rockefeller, yoksul bir çiftçi ailesinde doğmuştur. Küçük John, ailesinin parasızlık sıkıntısı yüzünden liseyi yarıda bırakır ve çalışmak zorundadır. 16 yaşındayken ürün komisyonculuğu yapan bir şirkette, muhasebeci çırağı olarak işe başlar. John D. Rockefeller 20 yaşına geldiğinde artı iyi bir ticari deneyim kazanmıştır. Bir ortağı  ile beraber kendi komisyon şirketini kurar. Önceleri buğday, tuz ve domuz eti ticareti yapsa da, petrol onun  dönüm noktası olacaktır. Ama o zamanlar petrolün değeri tam olarak bilinmez. Önemsiz bir kaynak olarak görülür. Düşünün, daha motorlu araçlar dahi üretilmemiş. Trenlerde ve gemilerde yakıt için kömür kullanılıyor. Kimisinin sadece çamur gibi gördüğü petrolü, John D. Rockefeller kara altın olarak  görecektir.

Petrolün bir gün, dev bir sanayi dönüşeceğini öngören Rockefeller, 1862 yılında şirketini satarak, kimyager Samuel Edwars’la birlikte kolları sıvar. O dönemde insanlar aydınlatma için daha çok lambalarda balina  yağı kullanmaktadır.  Petrolden damıtılan parafin, yani gaz yağıysa, oldukça pahalıdır vee aniden parladığı için kazalar sonucu, insanların ahşap evlerini yakabilecek kadar tehlikeli bir aydınlatma yöntemidir. Bu yüzden petrolün, aydınlatmada kullanılması tercih edilmez. Ama onun yerine ispermeçet balinasının kafatasında bulunan özel bir yağ kullanılmaktadır. Fakat aşırı avlanma sonucu balinaların sayısı oldukça azalmıştır. Artık denize açılan gemiler senelerce eve geri dönmeden açık denizlerde balina aramaktadır. Balina yağı  gitgide pahalılaşır.

Petrol İşinde Büyüyor…

rockefeller petrol

O zamanki teknolojiyle petrol çıkarma işi de zahmetli, hatta şans işiydi. Metrelerce deliyorsun deliyorsun ama elde avuçta hiç birşey yok. Onca yatırım boşa gidebilir. Rockefeller, işini şansa bırakır mı hiç?  Petrol çıkarma işlemindeki masrafı ve riskleri görmüştür. Bir damla bile petrol çıkarmadan, binlerce üreticiden petrolü satın alır. Kimyager, ortağı ile beraber bu işin rafine etme tarafına yani ham petrolün işlenip daha kullanışlı petrol ürünlerine dönüştürülmesi odaklanır. Ve aradığını bulur, petrolün çok ince bir şekilde damıtılmasıyla elde edilen kerosen, yeteri kadar homojen olduğunda yanarken aniden parlamamaktadır. Artık lambalarda güvenli ve standart bir yanma gerçekleşecektir.

Bu dönemde petrolün tek ticari kıymeti, kerosen, halk dilinde gaz yağı olmasıyla başlamıştır. Ancak 1860’ların sonunda petrol sektöründe aşırı üretim sorunu başlar. Her yere rafineri kurulmuştur. Petrolden para kazanmak için rafineriler, sürekli fiyat kırar. Petrol fiyatlarının gitgide düşmesiyle yok edici bir rekabet ortamı doğmuştur. Rockefeller, bu soruna kesin bir çözüm bulmak istemektedir. Diğer rafinerileri de kontrol altına almalıdır. Ama bunun için çok paraya ihtiyacı vardır. Finansör Henry Flagler’ın maddi yardımlarıyla, adı üzerinden standart kalitede gaz yağı sunacak bir şirket kurar. Standart Oil, bu Amerika’da petrol sektöründe kurulan ilk şirkettir.  Anonim şirket olunca, sermaye artırmak için hisse satabileceklerdir.

Cleveland  Katliamı

İki yıl içinde standart Oil şirketinin sermayesi, 1 milyon dolardan 3 buçuk milyona kadar çıkar. Rockefeller ve Henry hisse senedi satarak şirkete su gibi para akıtır. Standart Oil, yeni nakit girişi ile diğer küçük rafinelerinde satınalmaya başlar.  Biraz zaman geçince de Rockefeller,  basar parayı ortaklarının hisselerini satın alır. Standart oil şirketinin en büyük hissedarı olmuştur.  Plan hazırdır ve Rockefeller  satın aldığı  küçük rafinelerle  petrol fiyatlarını,  zarar etme pahasına kırar. Daha büyük rafinerileri fiyat kırarak yok etmekle tehdit eder. Ya Standart Oil’in bünyesine katılırsınız, ya da batarsınız! 

Rakipleri, Rockefeller’la başa çıkmaya çalışmayı, hayaletle boks olarak tanımlar.  Ve Rockefeller, 4 ay içinde Celeveland’taki 26 rafineriden 22’sini satın alır. Bu olay, neredeyse hiçbir ticari etik kanunun olmadığı 1870’lerde bile çok ciddi tepkilere yol açar. Bir kararda, Cleveland  katliamı olarak anılır ve geriye kalanlarla çok geçmeden, rekabetten vazgeçerek, mecburen standart Oil şirketine teslim olurlar. Rockefeller’ın petrol  imparatorluğuyla mücadeleye girişen herkes nasibini almıştır.

Kapitalizm tarihinin ilk tröstü (tekel) standart  oil olur. Tröstler kapitalist dünyanın devleridir. Standart Oil’de artık bir petrol tröstü olmuştur. Bundan böyle fiyatları belirleyen sadece standart oil türöstüdür. Rakiplerini zayıflatarak kendine bağımlı hale getirmiştir. Sektörde öyle bir terör estirirmiştir ki anneler çocuklarını, uslu durmazsan Rockefeller seni almaya gelecek diye korkutur. Petrol onun avuçlarının içindedir. Ancak petrolün ulaşım maliyeti, en az üretim maliyeti kadar önemlidir.

Rockefeller, Amerikanın demiryollarını örümcek ağı  gibi döşeyen  para babası Cornelius Vanderbilt’ın dikkatini çeker.  Ancak Vanderbilt ben demir yollarında, petrol taşımacılığını kontrol edersem, beni zirveden kimse indiremez der. Rockefeller, özel bir nakliye sözleşmesi karşılığında, Vanderbilt’ın demiryolu hattını, petrol varilleriyle dolduracağına söz verir. Gitgide yaygınlaşan gaz lambaları sayesinde,  Amerika’da sokaklar ve  evler, ışıl ışıl parıldar. Balinalar da kurtulmuştur. Fakat boynuz kulağı geçer. Rockefeller zamanla Vanderbilt’ın taşıyabileceğinden daha fazla petrole sahip olmuştur. Artık onun, rakipleriyle de çalışmak zorundadır.

Savaş Başlıyor…

rockefeller demiryolu

Rockefeller, yıllarca iki demiyolu  babasını Vanderbilt ve Tom Scott’ı rakip olarak birbirlerine düşürür. İkili oynayarak, kendi nakliye ücretlerini düşürür durur. Bu durum, Vanderbilt hiç hoşuna gitmeyecektir.  Gururunu ayaklar altına alıp, en büyük rakibinin kapısına gider. “Bak Tom, benim en büyük rakibimsin ama Rockefeller  iyice havalandı. Biz olmazsak hiçbir şey yapamaz, gel ittifak kuralım şunu dize getirelim” der. Birleşen demiryolu şirketleri, Rockefelle’ın  petrolünü taşımayı reddeder. Daha doğrusu, sabit bir fiyatta anlaşarak fahiş fiyatlar isterler.  Bu resmen savaş ilanıdır.

Artık Rockefeller’ın elini kolunu  bağlamışlardır. Geleceğin petrol kralı, kara kara düşünür. Bir gün rafinerisini gezerken boruların petrolü bir noktadan diğerine nasıl taşıdığını izler. Ve işte o an onu  tüm sıkıntılarından kurtaracak bir aydınlanma yaşar.  Boru hattı. “Oldu bu iş! Beni bu çakalların elinden kurtaracak fikir budur” der. Eyaletler arası bir boru hattı oluşturur. Vanderbilt ve Tom Scott’a hiç ihtiyacı kalmamıştır. 4 bin milden fazla boru döşer. Bu hamle demiryolu şirketlerinin hisselerini vurur. Etkisi o kadar kötü olur ki, ülkenin 360 demiryolu şirketinin, 1/3 ’ünü  yok eder.  Bu onların hiç ummadığı bir hamledir.

Rockefeller artık daha da güçlenmiştir. Pensilvanya demiryolu başkanı Tom Scott, taşıdığı petrolün 2/3’ü standart Oil olmasına rağmen  Rockefeller’ı parçalamaya yemin etmiştir. Empire nakliye  şirketinin sahibi, Josef Pos ile birlikte yeni bir rafineri ve boru hattı  kurarak Rockefeller’ı alt etmeyi hedefler. Petrol çıkaranları Rockefeller’in aleyhine döndürmeye çalışır. Rockefeller, misilleme olarak akıl almayacak bir şey yapar.

Tehlikeli Oyun

Boru hatlarının uzamadığı Pittsburgh’a giden demiryolu hala Tom Scott’ın kontrolündedir.  Rockefeller zarar etme pahasına Pittsburgh’daki bütün rafinelerini kapatarak Pensilvanya demiryolunu açık bırakır. Bu yaptığı, kendisine milyonlara mal olur. Ama sonunda kazanacaktır. Tom Scott, kendi kazdığı kuyuya düşmüştür. Demiryolları’ndan petrol nakledilmeyince Pensilvanya üç ay içinde 10 milyon ciro  kaybeder.  Scott, binlerce işçiyi işten çıkarmak zorunda kalır. Kalanlarınsa maaşları düşürülür. İşçiler ayaklanarak, Pensilvanya demiryolu isyanı başlatırlar. Zarar o kadar büyür ki sonunda  demiryolu kapanır.

Tom Scott, Rockefeller’la olan savaşını kaybetmiştir. Diz çökmek zorunda kalır. Pensilvanya demiryolunun bir yan kuruluşu olan Empire nakliye şirketinin bütün varlıklarını Rockefeller’a satmayı teklif eder.  Rockefeller bankacıların  kapısına giderek, 24 saate 3 milyon dolar nakit para toplar ve şirketi satın alır.

1877’de Rockefeller Amerikan petrol pazarının %90’ından fazlasına sahiptir. O artık dünyanın en büyük petrolcüsü, Amerika’nın en güçlü adamıdır. Üstelik  daha 40 yaşında bile değildir. Her şey yolunda giderken hiç beklemediği bir şey gerçekleşir.

1879 yılında Tomas Edison elektrikli bir ampül icat eder. Morgan, Edison’ı finanse eder ve birlikte Edison Power Company’i kurarlar. Artık evlerin aydınlatmasında elektrikli ampullerin kullanılması an meselesidir. Ancak bu yeni icat  gaz lambalarının, Rockefeller’in petrolden ürettiği gazyağının sonunu getirecektir.

Yine Dört Ayak Üstüne Düştü

Rockefeller’in petrolden kolay kolay vazgeçmeye niyeti yoktur. Hemen elektrik karşıtı propaganda yapmalıdır. Rockefeller halkı elektriğin tehlikeleri konusunda korkutmak için,  bir PR kampanyası başlatır. Çaresizlik içinde, elektriğin evlerde kullanılmasını  durdurmaya çalışırken, yine dört ayak üstüne düşer.  Benzinle çalışan ilk motorlar yapılır.  Artık rahat bir nefes alabilir. Henry Ford, ilk seri üretim otomobilini piyasaya sürmüştür. Böylece petrolün, asıl ticari ve  büyük önemi ortaya çıkar. Rockefeller doğru ata oynamıştır. Dünyanın petrole ihtiyacı vardır. Kömür enerji kaynağı olarak üstünlüğünü petrole kaptırınca Rockefeller’da, servetine servet katar.

Yıl 1896. Amerika’da başkanlık seçimleri yapılacaktır. Adaylardan biri William Jennings Bryan’dır. Amerikan ekonomisi, rekabet etmeye çalışan küçük firmaların yutulduğu, tröstlerin hakim olduğu bir ekonomiye dönüşmüştür. Başkan adayı Bryan, haksız rekabeti önlemek için, tekellere karşı savaşacak açar. Halkın istediğide budur. Amerikan kapitalizminin sembol isimlerinden, Morgan , Rockefeller Carnegie’nin  tekellerini yıkmaya söz verir. Bunlar dünyanın en zengin, en güçlü adamlarıyla nasıl baş edebilir?

Büyük Güce Karşı Birleşen Güçler

Başkan adayı Bryan’ın o kadar para ve gücün karşısında, gizli bir silahı vardır. Oturup bir politikacının tekellerini harcamasını seyretmeyecektir. Birbirlerine doğru uzattıkları kılıçlarını kılıflarına koyup,  kafa kafaya verirler.  Birleşip güzel bir plan kurarlar. Morgan, üçlünün kendi başkanlarını satın almasını önerir. Ne de olsa onlara göre, paranın satın alamayacağı hiçbir şey yoktur. Desteklerini Bryan’ın, rakibi olan William Mckinley verirler. Bu üç adam da, William Mckinley’nin kampanyasına 20 milyon dolarlık bağışta bulunur. Bu Amerika tarihindeki en pahalı kampanyalardan biridir. Bryan ise  karşı atak olarak,  Amerika’da aralıksız bir kampanya turuna çıkar. Büyük kalabalıklara 500’ün  üzerinde konuşma yapar. Fakat ne yaparsa yapsın, paranın gücü karşısında yenik düşer. Amerika Birleşik Devletleri’nin 25. Başkanı, William Mckinley  olur.

1896 seçimi, zengin ve güçlülerin başkanlık seçimlerini ne kadar kolay satın alınabileceğini göstermiştir. Ancak hala paranın satın alamayacağı insanlar vardır.

William Mckinley’nin başkan yardımcısı Teodor Ruzvelt onların yeni kabusu olacaktır. 1901 yılında başkan, Mckinley  suikaste uğrayınca, Teodor Ruzvelt  42 yaşında başkanlık koltuğuna oturur. Karakterli bir adamdır ve satın alınamayacaktır. Sonunun bır Bryan gibi olmasından korkmadan göreve gelir gelmez anti tröst yasalarını faaliyete geçirir. Amerika Birleşik Devletleri, yüksek mahkemesi de Ruzvelt’i destekler.  

Sherman Yasası

Sherman yasası rekabete aykırı gizli anlaşmaları, piyasayı tekelleştiren veya tekelleştirmeye çalışan tek taraflı davranışları büyük ölçüde yasaklamaktadır. Bu yasayla piyasa gücünün tek adamda toplanarak, ticaretin ve  arzın kısıtlanması yoluyla, fiyatların yapay olarak yükseltilmesi önlenmeye çalışılır. Amaç, tüketiciyi istismardan korumak için rekabetçi bir pazarı kurmaktır.

Ruzvelt iyi ve kötü niyetli tröstler arasında ayrım yapacaktır. Ruzvelt’in yönetimi ilk olarak bu Morgan’ın büyük demiryollarını, kontrol eden Morgan Security’s  şirketini, ticareti kısıtlamakla suçlar. Hükümet açtığı davayı kazanır. Morgan’ın, gıda şirketi, parçalanarak ayrı ayrı demiryollarına bölünür.

Sırada devletten daha fazla geliri olan, resmen devlet içinde devlet haline gelen Rockefeller’ın Standard Oil’i vardır. Ruzvelt’in en büyük hedeflerinden  biri, Standart Oil tröstüdür. Ticareti kısıtlamak için kurduğu gerekçesiyle Rockefeller’ın şirketine dava üstüne dava açar. Mahkeme kararını vermeden hemen önce Rockefeller hükümetin tekel dediği şeyin yalnızca bir girişim olduğunu söyler.  Ama başkan Ruzvelt dersine iyi çalışmıştır. Standard Oil şirketi hakkında 14495 sayfalık bir rapor hazırlatmıştır. 444 tanık dinlenir ve nihayetinde mahkeme hükümet lehine karar vererek Standart Oil’in feshedilmesine hükmeder. Standard Oil’e kendisini fes etmesi için 6 ay süre verilmiştir.

Sözde Hayır Kurumları

the university of chicago

Standart Oil dağılmak zorunda kalır ve 34 şirkete bölünür. Standart Oil’den ayrılan ve bugün başlı başına dev olan şirketler; Exxon Mobil, Chevron, BP’nin Amerika kolu Conoco ve Sun Oil olur. John Rockefeller bu şirketlerin her birinde hissedardır. Ancak Standart Oil’in parçalanmasından bir yıl sonra, halef şirketlerin hisseleri iki katına çıkar. Rockefeller, yine servetine servet katarak, tarihte en zenginler arasında baş sıralara oturur. Fazla  parayı dağıtmak  için her türden hayır kurumu kurar.

İlk büyük hayırseverlik girişimi bir üniversite kurmak olmuştur. Rockefeller’ın yaklaşık 35 milyon dolarlık yardımı sayesinde dünyaca ünlü bir araştırma üniversitesi kurulur. University of Chicago. Petrol patronu bu üniversite için, yaptığım en iyi yatırım der.

Rockefeller ömrünün son yıllarına doğru kiliselere ve üniversitelere, milyonlar bağışlar. Ama ölümlü dünya 1937’de 97 yaşında dünyanın en zengin insan olarak bu dünyadan göç eder. Forbes’e göre, enflasyon hesabı yapıldığı zaman, mirası 340 milyar doları bulmakta, ölümünün  ardından kendisiyle aynı ismi taşıyan tek erkek çocuğu John D. Rockefeller Jr, bu günün Rockefeller şirketler grubunu kurar.

Devam Eden Düzen…

Rockefeller kardeşlerden biri Amerika’nın 41. Başkan Yardımcısı, biri de  Chease Bank’ın  başkanı olur. Önümüzde 15 trilyon dolarlık servetleriyle, JP MORGAN Chase gibi bankacılık devleri yöneten, uluslararası para fonunun kuruluşunda rol oynayan, hatta Dünya Bankasına bile kredi kaynağı oluşturan bir ailenin gücünü hayal edin. Beş kardeşten en küçükleri John D. Rockefeller’ın ise hayatı boyunca illuminati ile ilişkisi sorgulanmıştır. Komple teorisyenleri Rockefeller ailesinin üyelerinin,  gizli bir dünya hükumetinin  başında olduğunu, dünya düzeninin bu güçlü aile tarafından yönetildiğini iddia ediyor.


Kullanılan Görsellerin Kaynakları:
https://pixabay.com/tr/photos/kuzey-amerika-amerika-1803494/
https://pixabay.com/tr/photos/petrol-petrol-sondaj-platformu-3629119/
https://pixabay.com/tr/photos/bulanıklık-gidip-commuting-1239439/
https://www.wbez.org/stories/its-complicated-the-university-of-chicagos-relationship-with-its-neighbors/4882b290-40d8-4730-bb68-2eaea92be0bc

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat
Kapat
Full Screen Image

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(