Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar

Bu yazımızın konusu Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar. Yeni oluşum sürecinde Balkanlar konumuzda; Yugoslavya’nın dağılmasını, Bosna Savaşı’nı, Srebrenica Katliamı’nı ve Kosava Savaşı’nı ele alacağız.

Yeni oluşum sürecinde Balkanlar konumuza ilk olarak Yugoslavya ile başlayalım.

Yugoslavya’nın Dağılması:

Josip Broz Tito, 1945 yılında Yugoslavya’da yapılan seçimleri kazanarak Yugaslovya Federal Halk Cumhuriyeti‘ni kurmuş ve krallık yönetimine son vermiştir. Ülke ise çeşitli özerk bölgelere ayrılmıştır. Bu özerk bölgeler ise; Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ, Makedonya, Voyvodina, Kosova ve Sırbistan olmuştur.

Yugoslavya’nın federal sistemi içerisinde ise Sırpların etkisi diğer
milletlere göre daha fazla olmuştur. Tito’nun 1980 yılında ölümünden sonra Slobodan Miloseviç 1987 yılında yaptığı darbeyle Sırp Komünist Partisi’nin başına geçmiştir. Miloseviç’in yaptığı darbe sonucu Avrupa’nın en büyük ordularından biri olan Yugoslavya Federal Ordusu Sırpların kontrolüne geçmiştir.

Diğer yandan ise 1989’da Doğu Bloku’nda başlayan demokratikleşme süreci Yugoslav milletlerinde bağımsızlık hareketlerinin başlamasına neden olmuştur. Slovenya 2 Temmuz 1990 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir. Slovenya’nın ardından ise Hırvatistan bağımsızlığını ilan etmiştir. Artık Yugoslavya’nın parçalanma süreci başlamıştır. Aynı yıl içinde Makedonya ve Bosna-Hersek’te bağımsızlığını ilan etmiştir. Böylece Yugoslavya’yı oluşturan altı devletten dördü olan Slovenya, Hırvatistan, Makedonya ve Bosna-Hersek Yugoslavya’dan ayrılmıştır. Ayrıca yine aynı yıl bağımsızlığını ilan eden Karadağ, Sırbistan’la birleşerek Yeni Yugoslavya (Federal) Devleti’ni kurduklarını ilan etmiştir.

Bosna-Hersek’in Aliya İzzetbegoviç liderliğinde ilan ettiği bağımsızlık kararı 29 Şubat 1992 tarihinde referandumla onaylanmıştır. Bosna-Hersek’in bağımsızlığını tanımadığını bildiren Bosna-Hersekli Sırplar isyan başlatmış ve bu olay Sırbistan’ın da destek vermesiyle olay bir iç savaşa dönüşmüştür.

Bosna Savaşı:

Sırbistan, “Büyük Sırbistan” hayalini gerçekleştirmek amacıyla etrafındaki milis (halk gücü) grupları silahlandırarak silahsız Boşnaklara savaş açmıştır.

Önceleri Hırvatlarla birlikte Sırp saldırılarına karşı koymaya çalışan Boşnaklar, daha sonra Hırvatların, Bosna-Hersek Hırvat Devleti’ni kurduklarını ilan etmeleri üzerine iki ateş arasında kalmıştır. Boşnaklar büyük bir soykırım yaşamıştır ve Avrupa’nın yanı başında gerçekleşen bu soykırıma devletler gözünü kapatmıştır.

Ben Avrupa’ya giderken kafam önümde eğik gitmiyorum çünkü çocuk, kadın ve ihtiyar öldürmedik. Hiçbir kutsal yere saldırmadık. Oysa onlar bunların tamamını yaptılar. Hem de Batı’nın gözleri önünde.

Aliya İzzetbegoviç

Srebrenica Katliamı (11.07.1995) 🏴 :

1993 Temmuz’unda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından Bosna-Hersek’in Srebrenica şehri “güvenli bölge” olarak ilan edilmiştir. Güvenli bölge olarak ilan edilen şehri ise koruması için Birleşmiş Milletler Barış Gücü’ne bağlı 400 Hollandalı asker görevlendirilmiştir.

Barış Gücü komutanı bölgeyi Ratko Miladiç (Sırp Kasabı) komutasındaki Sırp güçlerine terkedince Srebrenica’da 8372 Boşnak, Sırplar tarafından katledildi. Binlerce kız çocuğu ve kadın insanlık dışı işkencelere maruz
kaldı. Binlerce Boşnak, mülteci durumuna düştü.

Dayton Antlaşması:

Srebrenica Katliamı sonrasında NATO tarafından 30 Ağustos 1995 tarihinde Sırp hedeflerine yönelik kapsamlı bir hava harekatı başlatılmıştır. Bu harekat sonrasında Sırplar ateşkes yapmayı kabul etmiştir. 14 Aralık 1995 tarihinde ise Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Slobodan Miloşeviç ve Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franyo Tucman ve eski Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı “Bilge Lider” lakaplı Aliya İzzetbegoviç tarafından “Dayton Antlaşması” imzalanarak Bosna Savaşı sona ermiştir.

Bosna Savaşı’nın acı tablosu ise şunlardır;

• Yaklaşık 300 bin Boşnak hayatını kaybetmiş, 3,5 milyon insan ise göçmen durumuna düşmüştür. Ayırca 30 bin kişi kaybolurken, 500 toplu mezar ortaya çıkarılmıştır.

• 25 Ağustos 1992 tarihinde Bosna Ulusal Kütüphanesi ve Üniversite Kütüphanesi bombalanarak 1,5 milyon cilt nadir eser yok edilmiştir.
• 1000’in üzerinde vakıf binası, 730 cami, 86 türbe, 540 medrese ve 15 tekke yıkılarak yok edilmiştir.
• İşgal bölgelerindeki camilerin %90’ı tamamen yıkılmıştır.

Kosova Savaşı:

Sırbistan’ın içerisinde özerk bir yapıda bulunan Kosova önce 1990 yılında Kosova Anayasası’nı kabul etti. Daha sonra ise yapılan referandum sonucunda 1992 yılında bağımsızlığını ilan etti.

Sırp baskı ve şiddeti karşısında bulunan Kosova’daki Müslüman Arnavutlar, 1997 yılında Kosova Kurtuluş Ordusunu (UÇK) kurdu. 15 Ocak 1999 tarihinde Sırplar Kosava’nın Reçak köyünde başlattıkları katliamları ülke geneline yaydılar. Avrupa Birliği gözlemcilerinin Kosova’dan çekilmesinin ardından artan Sırp saldırıları karşısında yaklaşık bir milyon Kosovalı Müslüman ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.

Bosna Savaşı’ndaki kötü imajını düzeltmek isteyen NATO bu kez müdahale etmekte gecikmedi. Yapılan bu müdahale sonucu Sırplar ile barış antlaşması imzalandı. 2001 yılında yapılan genel seçimlerde Kosova’da demokratik ortam oluştu. 2008 yılında ise Kosova’nın bağımsızlık ilanı Türkiye ve diğer ülkeler tarafından tanındı.

Yeni Oluşum Sürecinde Balkanlar konumuzda son olarak Arnavutluk’un demokratikleşme sürecine kısaca göz atalım.

Arnavutluk’ta Demokratikleşme Süreci:

İkinci Dünya Savaşı sırasında İtalyanlar tarafından işgal edilen Arnavutluk Enver Hoca liderliğinde, İtalyan ve Almanlara karşı mücadele vermiş ve savaş sonunda Komünist Partisinin yönetimine girmiştir.

Enver Hoca döneminde bütün kilise ve camiler kapatılmış ve Arnavutluk, 1967 yılında resmi olarak dünyadaki ilk ateist devlet olmuştur. Nisan 1985’te Enver Hoca’nın ölümünden sonra Ramiz Alia, Arnavutluk Komünist Partisi liderliğine ve devlet başkanlığına getirilmiştir.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.