Türkiye’nin ilk otomobilleri olma unvanına sahip Devrim arabaları, yalnızca 4 buçuk ay gibi kısa bir sürede üretildiler. Türkiye’nin ilk otomobillerinin hikayesi ne yazık ki istenen şekilde sonuçlanmadı.
Türkiye’nin İlk Arabası Ne Zaman Üretildi?
Tarihler 16 Haziran 1961’i gösterdiğinde Devlet Demiryolları Fabrikaları Cer Dairelerinin yönetici ve mühendisleri arasından yaklaşık 20 kişi, Ankara’da gerçekleşecek toplantıya hususi olarak çağrıldı. Toplantıya Genel Müdür Yardımcısı Emin Bozoğlu başkanlık etti ve Ulaştırma Bakanlığı’ndan gelen bir yazıyı okudu.
Bozoğlu’nun okuduğu yazıda Türk ordusunun cadde binek ihtiyacını karşılamak üzere bir otomobil tipi geliştirmesine dair görevin TCDD İşletmesi’ne verildiği belirtilmekte, bu proje için 1.400.000 Türk Liralık bütçe ayrıldığı ifade edilmekteydi. Otomobilin bitmesi istenen süre 29 Ekim 1961’di, mühendislerin çalışmak için yalnızca 4 buçuk ayı vardı. Sıfırdan başlanarak bir otomobil üretmek için bu süre bir hayli azdı.
Türkiye Devrim Arabalarına İnanmadı
Haberlerde, Türkiye’nin ilk otomobillerinin yapılacağı yer aldıkça üniversitedeki hocalardan politikacılara, sanayicilerden halka hiç kimse ne motor ne de otomobil yapılacağına inanıyordu. Dört aylık süre boyunca çok sayıda konferansta otomobiller konuşuldu. Bununla birlikte, Atatürk’ün güvendiği Türk gençliği herkesi şaşırtmayı başardı ve mühendisler, 29 Ekim tarihine kadar 4 buçuk aylık bu kısa sürede sıfırdan kendi ürettikleri motor ile ilk otomobilleri tamamladılar.
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Devrim Arabasına Bindi
Devrim arabaları, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıldönümünde kendi motorları ile tekerlekleri üzerinde Büyük Millet Meclisi binasının önüne götürüldü. Burada dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Paşa’ya sunulan otomobiller, daha sonra Paşa’yı Anıtkabir’e ülkenin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün huzuruna ulaştırdı. Cemal Gürsel, Devrim arabaları ile Hipodrom’da düzenlenen resmi geçide de iştirak etti.
İki adet Devrim arabası üretilmişti. Bu süreçte, Devrim arabalarından birinin benzini bitmişti. Cemal Gürsel’e bir diğer otomobil ile devam etmesi teklif edildi. Dolayısıyla Paşa, iki araba ile de yol gitmiş oldu. Ardından yaptığı yorumlarda Devrim arabalarının batı kafası ile yapıldığı ancak doğu kafası ile benzinin unutulduğunu dile getirmişti.
Türk Mühendisleri Zoru Başardı
O dönemde TCDD’nin kuruluş amacı üretimden ziyade onarım yapmaktı. Bununla birlikte Ankara, Eskişehir, Adapazarı ve Sivas’taki fabrikalarda çok sayıda yedek parça üretimi yapılıyor, kalifiyeli teknisyenler çalıştırılıyordu. Mühendislerden teknik işçilere kadar herkes, alanında deneyimli ve bilgiliydi. Aynı zamanda Genel Müdür Yardımcısı Yüksek Mühendis Emin Bozoğlu, asker kökenliydi ve Milli Birlik Komitesi’nde yer alan Sıtkı Ulay Paşa’nın da akrabasıydı. Dolayısıyla kabine üyeleri, kadroya güveniyordu.
Yüksek Mühendis Emin Bozoğlu ve 20 mühendis, gösterdikleri olağanüstü gayret ve sahip oldukları yetenekler sayesinde kendilerine tanınan süre içerisinde Devrim arabalarını tamamlamayı başarmıştı. Otomobiller, günümüzdeki TÜLOMSAŞ’ta Eskişehir Demiryolu Fabrikalarının dökümhanelerinde üretildi.
Devrim Arabaları Şimdi Nerede?
Devrim arabaları, her ne kadar benzin eksikliğinden yolun bir kısmında dursa da son derece iyi çalışıyorlardı. Basın, yoğun tempolu çalışma ve gerçeküstü başarıyı hiçe sayarak yaptığı haberlerde otomobilin stop etmesini ön plana çıkardı. Devrim arabasının Anıtkabir’e dek başarılı bir şekilde gittiği, haberlerde yer almadı. 4 buçuk ay boyunca mühendisler, günde en az 12 saat olmak üzere çalışarak ve bazen atölyede uyuyarak otomobilleri tamamlamıştı.
Sonraki süreçte sebepleri net olmamakla birlikte yerli araba için seri üretime geçilmedi. Üretilen yerli otomobillerden üç tanesi ve 10 adet motor hurda olarak ayrıldı. Geriye kalan son bir devrim arabası ise günümüzde Eskişehir’de konumlanan TÜLOMSAŞ’ta hala sergilenmektedir.
