Atina’nın güneşli bir gününde, tarihin en ünlü davalarından biri yaşanıyordu. MÖ 399 yılında, 70 yaşındaki Sokrates, “gençleri yozlaştırmak” ve “tanrıları reddetmek” suçlamalarıyla yargılanıyordu. Onu dinleyenler arasında hem dostları hem de düşmanları vardı. Peki bu dava neden bu kadar önemliydi? Sokrates’in savunması bize ne anlatıyor? Gelin, bu tarihi savunmayı modern bir bakışla inceleyelim.
Sokrates Kimdi ve Neden Yargılandı?
Sokrates, Antik Yunan’ın en etkili filozoflarından biriydi. Ancak onu diğerlerinden ayıran şey, hiçbir yazılı eser bırakmamış olmasıydı. Fikirlerini sokaklarda, pazarlarda, insanlarla diyalog kurarak aktarıyordu. Bu diyaloglar, gençler üzerinde büyük bir etki yaratmıştı. Ancak bu durum, Atina’nın geleneksel yapısını tehdit eden bazı kesimlerin tepkisini çekti.
Suçlamalar iki ana başlıkta toplanıyordu:
- Gençleri yozlaştırmak: Sokrates’in sorgulayıcı yöntemi, gençlerin geleneksel inançları ve otoriteyi sorgulamasına yol açıyordu.
- Tanrıları reddetmek: Sokrates’in “daimonion” adını verdiği içsel bir sese kulak verdiği ve geleneksel tanrıları reddettiği iddia ediliyordu.
Savunmanın Özü: “Bildiğim Tek Şey, Hiçbir Şey Bilmediğimdir”
Sokrates, savunmasına alçakgönüllülükle başlar:
“Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir.”
Bu söz, onun felsefi duruşunun özetidir. Sokrates, kendisini “bilge” olarak gören Atinalıları sorgularken, aslında gerçek bilgeliğin sorgulamaktan geçtiğini vurgular. Delphoi Tapınağı’ndaki kahinin “Sokrates’ten daha bilge biri yoktur” kehanetini örnek gösterir. Bu kehaneti anlamak için bilgeliğiyle ün salmış kişilerle konuşur ve şu sonuca varır:
- Politikacılar: Kendilerini bilge sanıyorlar, ancak aslında cahiller.
- Şairler: Eserlerini ilhamla yazıyorlar, ancak anlamını bile açıklayamıyorlar.
- Zanaatkârlar: Uzman oldukları alan dışında bilgisizler.
Sokrates’e göre gerçek bilgelik, “bilmediğini bilmek”ti. Bu yaklaşım, Atina’nın otoriter yapısına meydan okuyordu.
“Gençleri Yozlaştırmak” Suçlamasına Cevap
Sokrates, gençleri yozlaştırdığı iddiasını şöyle çürütür:
“Eğer gençleri bilinçli olarak kötüye yönlendiriyorsam, bu bana zarar getirmez mi? Hiç kimse bile isteye kötülüğe hizmet etmez.”
Ayrıca, kendisini suçlayan Meletus’u diyalog yoluyla çelişkiye düşürür:
- Meletus, “Sokrates tanrıları reddediyor” der, ancak Sokrates “ruhlara inandığını” söyler.
- Sokrates, “Ruhlar tanrıların çocuklarıysa, tanrıları reddetmem mümkün mü?” diyerek savunmasını güçlendirir.
Ölüm Karşısında Sakinlik: “Ölümden Korkmuyorum”
Sokrates, ölüm cezasına çarptırıldığında bile sakinliğini korur:
“Ölüm, ya yok oluştur ya da ruhun başka bir boyuta geçişidir. İkisi de korkulacak bir şey değil.”
Hatta jüriye şöyle seslenir:
“Beni öldürerek sessizliğe mahkûm edemezsiniz. Gençler sorgulamaya devam edecek.”
Bu sözler, Sokrates’in fikirlerinin ölümsüzlüğünü vurgular.
Sokrates’in Mirası: Soru Sormanın Gücü
Sokrates’in savunması, yalnızca bir mahkeme konuşması değil, aynı zamanda felsefi bir manifestodur. Ona göre:
- Sorgulamak, bilgeliğin temelidir.
- Dürüstlük, kişinin en büyük erdemidir.
- Ölüm, hakikate ulaşmanın bir yolu olabilir.
Günümüzde bile eğitim sistemlerinde kullanılan Sokratik Yöntem, onun bu mirasının bir yansımasıdır.
Son Söz: “Yaşamak mı, Ölmek mi?”
Sokrates, son sözlerinde şöyle der:
“Şimdi ben ölmeye, siz yaşamaya gidiyorsunuz. Hangimiz daha iyi bir seçim yaptı? Bunu yalnızca Tanrı bilir.”
Bu sözler, insanlık tarihinde cesaret ve bilgelikle örülü bir direnişin simgesidir. Sokrates’in savunması, bugün bile adalet, özgür düşünce ve insan onuru hakkında bize ilham vermeye devam ediyor.
Kaynaklar:
- Platon, Sokrates’in Savunması (Apologia).
- Stanford Encyclopedia of Philosophy, “Socrates”.
