Sümerler (MÖ 4000- MÖ 2350)

Bu dersimizde Mezopotamya Uygarlıkları arasında yer alan ve Mezopotamya’nın ilk uygarlığı olan Sümerler hakkında bilgileri inceleyeceğiz. Sümerler kimdir?, Sümerlerin önemi nedir?, Sümerlerin insanlık tarihine katkıları nelerdir? gibi soruları da yine bu dersimizde yanıtlamış olacağız.

Sümerler konumuza geçmeden önce Mezopotamya neresidir ve neden bu kadar önemlidir ona bakalım.

Mezopotamya’nın Önemi

Fırat ve Dicle nehirlerinin arasında uzanan bereketli bir ova olan Mezopotamya, insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarına ev sahipliği yapmıştır. “Nehirler arası ülke” anlamına gelen bu bölge, sadece coğrafi açıdan değil, aynı zamanda kültürel ve tarihi açıdan da büyük bir öneme sahiptir.

Bereketli toprakları ve su kaynakları sayesinde Mezopotamya, tarımın ilk ortaya çıktığı bölgelerden biri olmuştur. Bu durum, kalıcı yerleşim yerlerinin oluşmasına ve uygarlıkların gelişmesine zemin hazırlamıştır. Yazının ilk örnekleri Sümerler tarafından Mezopotamya’da ortaya çıkarılmıştır. Bu buluş, insanlığın bilgi ve deneyimlerini aktarmasını ve kaydetmesini mümkün kılarak, tarihin akışını sonsuza dek değiştirmiştir. Matematik, astronomi, tıp ve mühendislik gibi alanlarda ilk bilgiler Mezopotamya’da ortaya çıkmıştır. Bu bilgiler, sonraki uygarlıklara temel oluşturmuş ve modern bilimin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Mezopotamya’da gelişen uygarlıkların inançları, sanatı ve mimarisi, dünyanın birçok bölgesini etkilemiştir. Bu etkiler günümüzde hala görülebilmektedir.

Mezopotamya’nın sunduğu bu imkanlar sayesinde M.Ö. 4000 civarında Sümerler, insanlık tarihinin ilk uygarlıklarından birini kurmuştur. Şimdi Sümerleri yakından tanıyalım.

Sümerler (MÖ 4000- MÖ 2350)

Mezopotamya’nın ilk uygarlığı olan Sümerler, M.Ö. 4000 civarında Mezopotamya’nın güneyinde, Dicle ve Fırat nehirlerinin alçak ovalarında yerleşik hayata geçmiştir. Yazıyı icat eden, astronomi ve matematik gibi alanlarda önemli keşifler yapan Sümerler, şehir devletleri halinde yaşıyor ve tapınak merkezli bir yönetim sistemine sahiptiler. Sümerler, M.Ö. 2350 civarında Akadlar tarafından fethedilerek tarih sahnesinden silinmiş olsalar da, insanlık tarihine önemli katkılar bırakmışlardır. Yazı, bilim, sanat ve hukuk alanındaki başarıları, sonraki uygarlıklar tarafından da benimsenmiş ve geliştirilmiştir. Bu nedenle Sümerler, “medeniyetin beşiği” olarak kabul edilir.

Sümerlerin Özellikleri

• Site şehir devletleri şeklinde kurulmuştur. Ur, Uruk, Kiş, Erek ve Lagaş önemli şehirleridir. (Siyasi birlik yoktur.)
• Site şehir devletlerinin başında Ensi veya Patesi adında krallar bulunur. Bunlar ülkenin hem kralı, hem başkomutanı hem de dini törenlerde baş rahiplerdir. Bu “mutlak monarşi” nin göstergesidir.
• Sümerler, tanrılarına tapmak için tapınaklar inşa ettiler. Bu tapınakların en önemlileri Ziggurat adı verilen, basamaklı piramit şeklindeki yapılardı. Zigguratların özellikleri şunlardır:
  • Zigguratlar çok amaçlı yapılardır. Tanrıları onurlandırmak, dini törenler yapmak ve astronomik gözlemler için kullanılmıştır.
  • Zigguratlar’ın tepesinde, tanrılara adanmış bir tapınak bulunurdu. Bu tapınaklara sadece rahipler girebilirdi.
  • Zigguratlar’ın basamakları ve tepesindeki tapınak, astronomik gözlemler için de kullanılırdı. Sümerler ve diğer Mezopotamya uygarlıkları, zigguratlar sayesinde güneş, ay ve yıldızların hareketlerini gözlemleyebilmişlerdir.
• Sümerlerde okullara “Tablet Evi” denilmiştir.
• Sümerler yazıyı kullanan ilk medeniyettir. (Çivi yazısı) (MÖ 3200)
• Sümerler ilk defa ay yılı esaslı takvimi bulmuşlardır.
• Sümer Kralı Urkagina, MÖ 2375’te tarihte bilinen ilk yazılı kanunları çıkarmıştır.
• Sümerler kara sabanı kullanarak ve sulama kanalları inşa ederek tarımın gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
• Sümerler dört işlemi yapmış, dairenin alanı ve silindirin hacmini bulmuş ve çemberi 360 dereceye bölmüşlerdir.
• Güneş ve Ay tutulmalarını hesaplamış; Merkür, Venüs, Mars, Satürn gibi gezegenleri tespit etmişlerdir.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.