Urartular, MÖ 9. yüzyılda Doğu Anadolu’da Asya kökenli Hurriler tarafından kurulan ve yaklaşık 200 yıl boyunca bölgedeki önemli bir güç olarak varlığını sürdüren bir medeniyettir. Başkentleri Tuşpa (günümüz Van)‘dır. Urartular, sanattan tarıma, inançlardan askeri yapıya kadar geniş bir yelpazede izler bırakmışlardır. Bu derste, Urartuların tarihsel, kültürel ve ekonomik özelliklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Urartu Devleti’nin Kuruluşu ve Coğrafyası
Urartular, Hurriler tarafından kurulmuş bir devlettir ve coğrafi olarak Doğu Anadolu‘yu kapsayan geniş bir alana yayılmıştır. Başkentleri olan Tuşpa, bugünkü Van ilinin bulunduğu bölgede yer almaktadır. Urartu Devleti, batıda Malatya, doğuda Urmiye Gölü çevresi, güneyde Urfa ve kuzeyde Ermenistan içlerine kadar uzanıyordu.
Urartu’nun Ekonomik Yapısı
Urartular, hayvancılık, tarım ve madencilikle uğraşmışlardır. Bölgenin coğrafi şartları hayvancılığa uygun olup, geçim kaynakları büyük oranda hayvancılıkla sağlanmıştır. Ayrıca, tarıma dayalı ekonomileri de oldukça gelişmiştir. Sulama kanalları ve barajlar inşa edilerek tarım arazilerinin verimliliği artırılmıştır. Urartular, maden işleme sanatında da ilerlemiş, özellikle demir, bakır ve gümüş madenleriyle ünlü olmuşlardır. Bu alandaki başarıları, sanatsal üretimlerini de etkilemiştir.
Urartu Sulama Kanalları ve Barajlar
Urartular, tarımda kullanılmak üzere oldukça gelişmiş sulama sistemleri kurmuşlardır. Örneğin, Kral Menua döneminde Van Gölü’ne su taşımak için yaklaşık 56 km uzunluğunda bir kanal inşa edilmiştir. Bu kanalın suyu tarım arazileriyle birlikte, kralın eşi için yaptırdığı bağı sulamak amacıyla kullanılmıştır.
Urartuların Sanat ve Mimarisi
Urartular, taş işçiliği ve maden işlemeciliğinde büyük bir ilerleme kaydetmişlerdir. Van Kalesi, Çavuştepe Kalesi ve Altıntepe Kalesi gibi kaleler, Urartu döneminin önemli yapılarıdır. Bu yapılar, sadece askeri amaçlarla değil, aynı zamanda su kanalları, mezar odaları ve su bentleri gibi yapıların da örnekleridir. Bu özellikler, Urartuların hem askeri hem de tarımsal açıdan ne kadar gelişmiş bir toplum olduklarını gösterir.
Dini İnançlar ve Krallık Yönetimi
Urartular, çok tanrılı bir inanca sahipti. En önemli tanrıları, Haldi’dir. Urartu kralları, devletin yönetimini Tanrı Haldi adına yürütürlerdi. Bu tanrı, hem savaşlarda hem de günlük yaşamda önemli bir figürdür. Krallar, Tanrı adına hüküm sürerler, ancak tanrı değillerdi. Urartular, dini inançlarını arkeolojik buluntularla da desteklemişlerdir; özellikle, Tanrılara sunulan yazıtlar ve tapınaklar bu inanç sisteminin önemli izleridir.
Mezarlar ve Ahiret İnancı
Urartular, ölü gömme geleneğinde oda şeklinde mezarlar yapmışlardır. Ölülerin eşyalarıyla birlikte gömülmesi, ölümden sonra yaşam inançlarını gösterir. Bu gelenek, Urartuların ahirete inandıklarını ve ölülerini onurlandırdıklarını ortaya koymaktadır.
Urartu Kralları ve Yönetim
Urartu’da siyasi sistem, feodal bir yapıya sahipti. Krallar, tanrıların yerine geçen figürler olarak ülkeyi yönetirlerdi. Urartu yönetiminde krallar, kendilerine bağlı olan feodal beylerle birlikte ülkelerini yönetirlerdi. Bu durum, devletin hem askeri hem de ekonomik açıdan güçlü olmasını sağlardı.
Urartu Dili ve Yazısı
Urartuların dili ve yazısı ile ilgili çok fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak arkeolojik kazılarda bulunan kil tabletler ve kaya yazıtları, Urartu yazısının bazı özelliklerini ortaya koymaktadır. Yazıtlar genellikle askeri ve imarla ilgili konularda yazılmıştır ve bazı yazıtlar, tanrılara sunulmuş çeşitli nesneler üzerine kazınmıştır.
Urartuların Yıkılışı
Urartu Devleti, Asurların saldırıları ve daha sonra Medler tarafından yıkılmıştır. Ancak bu süre zarfında Urartular, bölgedeki diğer uygarlıklara da büyük etkiler bırakmışlardır.
- Başkent: Tuşpa (Van)
- Kuruluş: Asya kökenli Hurriler tarafından MÖ 9. yüzyılda kurulmuştur.
- Geçim Kaynağı: Hayvancılık, tarım ve madencilik.
- Sanat ve Mimari: Taş işçiliği, kaleler, su kanalları.
- Dini İnanç: Çok tanrılı inanç; başlıca tanrılar Haldi, Teişeba, Şuini.
- Ölü Gömme Geleneği: Oda şeklinde mezarlar, eşyalarla birlikte gömme.
- Yıkılış: Asurlar ve Medler tarafından yıkılmıştır.
- Feodal Yapı: Krallar Tanrı Haldi adına hükmeder.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
){kind=link}