Anadolu toprakları, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu medeniyetlerden biri de Frigler (Frigyalılar)’dir. Başkentleri Gordion (Günümüzdeki) Ankara’nın Polatlı ilçesi) olan Frigler, özellikle tarım ve hayvancılık alanlarında önemli gelişmeler kaydetmişlerdir. Midas Kralı efsanesi ve Kibele kültü ile de bilinen Frigler, Anadolu tarihi ve kültürü için önemli bir yere sahiptir.
| Frig, buğday anlamına gelen bir kelimedir. |
MÖ 8. yüzyılda en parlak dönemlerini yaşayan Frigler, Kral Midas döneminde büyük bir güce ulaşmışlardır. Başkentleri Gordion, Sakarya Nehri’nin kıyısında yer almaktadır. Frigler, MÖ 7. yüzyılda Kimmerlerin istilasına uğrayarak krallıkları yıkılmıştır.
Frigler’de Tarım ve Hayvancılığın Önemi
Frigler’in ekonomisi tarıma ve hayvancılığa dayanmaktaydı. Buğday, arpa, üzüm ve zeytin gibi ürünler yetiştiriyorlardı. Koyun, keçi ve sığır yetiştiriyorlardı. Tarım o kadar önem taşıyordu ki Friglerde tarımın korunması için oldukça sert önlemler alınmıştı. Örneğin bilerek öküz kesmenin veya saban kırmanın cezası ölümdü. Tarıma verilen önem Friglerin dini yaşamını da etkilemişti. “Kibele” adında bereket tanrıçaları vardı.
Frigler dünya tarihinde ilk kez hayvan hikayelerine (fabl) yer vermiştir.
Frigler’de Mimari ve Sanat
Frig mimarisi, kaya mezarları, tapınaklar, evler ve kaleler gibi yapılardan oluşmaktadır. Frigler, kaya mezarları ile en çok bilinen uygarlıklardan biridir. Kaya mezarları, genellikle kayalara oyularak yapılmış ve çeşitli figürlerle süslenmiştir. En bilinen kaya mezarları arasında Gordion Kral Mezarı ve Midas Anıtı yer alır.
Frigler tarafından Tapates denilen üretilen halı ve kilimler üretilmiştir. Dünya çapında “Frig halısı” olarak da bilinirler. Tapatesler, geometrik desenleri, canlı renkleri ve dayanıklılıkları ile öne çıkmaktadır.
| Gordion Düğümü Efsanesi: Bir kahin, Frigler’e bir öküz arabasıyla şehre giren ilk adamın kral olacağını söyler. Gordias adında bir çiftçi, bu kehaneti duyar ve öküz arabasını Zeus Tapınağı’na adar. Arabayı tapınağa bağlamak için kızılcık dallarından karmaşık bir düğüm atar. Efsaneye göre, bu düğümü çözen kişi tüm Asya’yı fethedecektir. MÖ 334 yılında Büyük İskender Gordion’a gelir ve düğümü çözmeye çalışır. Fakat düğümü çözemez ve öfkeyle kılıcını çekerek düğümü keser. Bu olaydan sonra “Gordion düğümünü kesmek” deyimi, zor bir sorunu kökünden çözmek anlamında kullanılır. |
Fibula‘lar, Frig sanatının en güzel örneklerinden biridir. Fibula, giysileri tutturmak için kullanılan bir çengelli iğnedir. Frig fibula’ları genellikle bronzdan veya gümüşten yapılmış ve çeşitli figürlerle süslenmiştir.
Midas Efsaneleri
Friglerin en çok bilinen hükümdarı Kral Midas‘tır. Midas’ın hayatı pek çok efsaneye konu olmuştur. Midas’ın Kimmerler tarafından yenilgiye uğraması üzerine intihar ettiği söylenmektedir.
| Midas ve Altın Efsanesi Bir gün Midas, Dionysos’un dostu ve takipçisi olan Silenus’u bulur. Dionysos, Midas’ın iyi davranışlarından etkilenerek ona bir dilekte bulunma hakkı verir. Midas, her şeyi altına dönüştürme yeteneğini ister. Tanrı, bu dileği kabul eder, ancak Midas’ı uyarır; çünkü bu yetenek aslında bir lanettir ve Midas bu lanetle başa çıkamayacaktır. Midas, yeteneğini denemek için her şeyi altına çevirir, ancak bir süre sonra bu durum onun için bir işkenceye dönüşür. Yiyecek ve içeceklerin bile tadı, dokunduğu her şey altına dönüştüğü için Midas için değersiz hale gelir. Sonunda, Midas Dionysos’tan lanetten kurtulmak için yalvarır. Tanrı onu bir nehre gönderir ve nehirde yıkanarak lanetten arınır. Bu olayın ardından Midas, zenginlik ve altının insanı mutlu edemeyeceğini anlar. |
| Midas’ın Kulakları Efsanesi Bir gün Midas, Apollo ile Pan arasında müzik konusunda hangisinin daha yetenekli olduğunu tartışan bir yarışmaya tanık olur. Midas, Pan’ın müziğini Apollo’nunkinden daha çok beğenir ve Pan’ı kazanan ilan eder. Apollo ise bu kararı beğenmez ve Midas’ı cezalandırmak için ona eşek kulakları verir, ancak sadece Midas’ın hizmetkarlarından biri bu kulakları görebilir. Midas, eşek kulaklarını saklamaya çalışsa da hizmetkarı sırrı dışarıya yayılır. Bu olay Midas’a mütevazılığın ve doğruluğun önemini anlatır. Midas, Apollo’ya özür diler ve yanlış yaptığını kabul eder. Apollo da onun affedilmesine karar verir ve eşek kulaklarını geri alır, Midas da tekrar normal bir kulak yapısına sahip olur. Bu olaydan sonra Midas, insanların hatalarını kabul etmenin ve doğruluğun önemini kavrar. |
Friglerin Özellikleri
Şimdi Frigler hakkında öğrendiklerimizi kısaca maddeler halinde tekrar edelim.
- Kurucusu Gordios‘tur.
- Başkenti Gordion‘dur. (Günümüzdeki Polatlı)
- Tarım ve hayvancılığa önem vermişlerdir.
- “Kibele” adındaki Bereket Tanrıçası ana tanrıçalarıdır.
- Dünya tarihinde ilk defa hayvan hikayeleri (Fabl) yazmışlardır.
- “Tapates” adını verdikleri kilimler üretmişlerdir.
- “Fibula” adında çengelli iğne üretmişlerdir.
- Kimmerler son vermiştir.
- En bilinen hükümdarları Midas‘tır.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
| Kapak Görselleri: Kapak görseli yapay zeka ile oluşturulmuştur. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kibele_Anadolu_Medeniyetler_Müzesi.jpg |
){kind=link}