İslamiyetin doğuşu sırasında dünyanın genel durumu, hem Orta Doğu hem de dünya tarihinde önemli bir dönüm noktasını işaret etmektedir. 7. yüzyılda Arabistan Yarımadası’nda başlayan bu yeni din, sadece dini bir hareket olmanın ötesinde, kültürel, sosyal ve siyasal alanda da derin etkiler yaratmıştır. O dönemdeki toplumsal yapılar, imparatorluklar ve mevcut inanç sistemleri, İslam’ın gelişimine zemin hazırlamış ve tarihsel süreçteki birçok olayı şekillendirmiştir.
1. ASYA
a. Siyasi Durum:
- Bizans İmparatorluğu: Anadolu, Suriye, Filistin, Mısır ve Balkanlar’da hâkimdi.
- Sasaniler (İran): Ön Asya’nın en güçlü devletlerinden biriydi.
- Göktürkler: Orta Asya’da hüküm sürüyordu. Türkler ve Araplar, İpek Yolu ticaretiyle ilk kez bu dönemde temas kurdu.
- Çin: Türklerle sürekli mücadele halindeydi. Lao-Tzu’nun Taoizm ve Konfüçyüs’ün öğretileri yaygındı.
- Hindistan: Kast sistemi nedeniyle sosyal eşitsizlik yoğundu. Veda dini ve Budizm yaygındı.
- Japonya: Şintoizm inancı hâkimdi ve siyasi etkisi sınırlıydı.
Sınav Notu
- Göktürklerin dini: Halkın çoğu Gök Tanrı inancına sahipti; ancak hanedan üyeleri arasında Budizm ve Maniheizm de yaygındı.
- Sasaniler ve Bizans: İslamiyet’in yayılışında önemli rol oynayan iki büyük güçtü.
2. AVRUPA
a. Siyasi Durum:
- Feodalite: Toplumsal eşitsizlik üzerine kurulu bir sistemdi.
- Barbar Krallıklar: Franklar, Vizigotlar ve Ostrogotlar gibi krallıklar hâkimdi.
- Bizans: Balkanlar’da etkiliydi.
- Katolik Kilisesi: Papa, siyasi ve dini otoriteyi elinde tutuyordu. Aforoz ve Enterdi yetkileriyle kralları bile kontrol edebiliyordu.
b. Din ve İnanış:
- Katoliklik: Batı ve Orta Avrupa’da yaygındı.
- Ortodoksluk: Doğu Avrupa ve Rusya’da etkiliydi.
- Skolastik Düşünce: Bilimsel gelişmeleri engelleyen dogmatik bir sistemdi.
Tablo: Avrupa’daki Mezhepler
| Mezhep | Bölge | Lider |
|---|---|---|
| Katolik | Batı ve Orta Avrupa | Papa |
| Ortodoks | Doğu Avrupa | Patrik |
Sınav Notu
- Skolastik Düşünce: Orta Çağ Avrupası’nda bilimsel gelişmelerin önündeki en büyük engeldir.
3. AFRİKA
- Bizans: Kuzey Afrika’da (Mısır, Libya) hâkimdi.
- Habeşistan (Aksum Krallığı): IV. yüzyılda Hristiyanlığı benimsemişti. Yemen’i işgal ederek Araplarla ticaret yapıyordu.
4. ARABİSTAN YARIMADASI (Cahiliye Dönemi)
a. Coğrafi Yapı:
- Hicaz: Mekke ve Medine’nin bulunduğu ticaret yollarının merkezi.
- Necid: Göçebe hayatın yaygın olduğu çöl bölgesi.
- Yemen: Tarımın geliştiği “Mutlu Arabistan” olarak anılır.
b. Siyasi Durum:
- Kabileler: Nebatlılar, Gassaniler, Himyeriler gibi devletçikler vardı.
- Mekke: Kureyş kabilesi tarafından Darü’n-Nedve meclisiyle yönetiliyordu.
c. Sosyal ve Kültürel Yapı:
- Bedevi (Göçebe): Hayvancılıkla uğraşır, kabile şeyhlerine bağlıydı.
- Hadari (Yerleşik): Tarım ve ticaretle uğraşır, kabile meclisleriyle yönetilirdi.
- Sosyal Sınıflar:
- Hürler: Tüm haklara sahip.
- Köleler: Mal gibi alınıp satılır.
- Mevali: Azat edilmiş köleler.
Sınav Notu
- Haram Aylar: Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep aylarında savaş yasaktı. Bu aylarda Ukaz Panayırı düzenlenirdi.
- Hilfu’l-Fudûl (Erdemliler İttifakı): Haksızlığa uğrayanların korunması için kurulan ve Hz. Muhammed’in (S.A.V) de katıldığı antlaşma.
d. Dini Yapı:
- Putperestlik: En yaygın inanç. Kâbe’de 360 put bulunuyordu.
- Haniflik: Hz. İbrahim’in tek tanrılı dinine inanan azınlık.
- Diğer Dinler: Hristiyanlık, Musevilik ve Sabiilik.
e. Ekonomik Yapı:
- Ticaret: Mekke, kervan ticaretinin merkeziydi. Baharat ve ipek ticareti önemliydi.
- Tarım: Yemen ve vahalarda hurma, kahve yetiştirilirdi.
Cahiliye Dönemi’nin Özellikleri
- Kabilecilik ve kan davaları yaygındı.
- Kadınlar mirastan pay alamaz, kız çocukları diri diri gömülürdü.
- Kölelik sistemi hüküm sürüyordu.
ÖNEMLİ KAVRAMLAR
| Kavram | Açıklama |
|---|---|
| Ficar Savaşları | Haram aylarda yapılan savaşlar. |
| Ukaz Panayırı | Ticaret, şiir ve spor etkinliklerinin yapıldığı panayır. |
| Darü’n-Nedve | Mekke’nin yönetim merkezi. |
İslamiyetin doğuşu sırasında dünya, siyasi çatışmalar, sosyal eşitsizlikler ve çok tanrılı inançlarla doluydu. Arabistan’da kabilecilik ve putperestlik hâkimken, Avrupa’da skolastik düşünce ve feodalite toplumu baskı altında tutuyordu. İslamiyet, bu kaos ortamında tevhit inancı ve sosyal adalet vurgusuyla yeni bir medeniyetin temelini attı.
Sınav Notu
- Cahiliye Dönemi: Arap toplumundaki ahlaki çöküntü ve sosyal adaletsizlik nedeniyle bu adı almıştır.
- Hilfu’l-Fudûl: İslam öncesi dönemde adalet arayışının sembolü olan antlaşma
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
