Orta Çağ’da Askeri Organizasyonlar

Orta Çağ, askeri organizasyonların devletlerin varlıklarını sürdürebilmek, iç ve dış güvenliği sağlamak amacıyla önemli ölçüde geliştiği bir dönemdir. Bu dönemde, konar-göçer ve yerleşik toplumlar farklı askeri yapılanmalar oluşturmuştur. Bu yapılanmalar, toplumların yaşam tarzları, ekonomik yapıları ve siyasi organizasyonlarına göre şekillenmiştir. Bu yazımızda Orta Çağ’da Askeri Organizasyonlar konusunu detaylıca inceleyeceğiz.

KONAR-GÖÇER TOPLUMLARDA ASKERİ ORGANİZASYON

Konar-göçer toplumlar, yaşam tarzları gereği hareketli ve savaşçı bir yapıya sahiptir. Bu toplumların askeri organizasyonları, hayatlarının doğal bir parçası haline gelmiştir.

• Hayat Tarzı ve Askeri Yapı:
  • Konar-göçerler, hayvancılıkla geçimlerini sağladıkları için sürekli hareket halindedirler. Bu durum, onları savaşa hazırlıklı bir toplum haline getirmiştir.
  • Avcılık ve at binme, ok atma, cirit ve güreş gibi faaliyetler, günlük hayatlarının bir parçası olmakla birlikte aynı zamanda askeri eğitim niteliği taşır.
  • Eli silah tutan herkes, savaş zamanında orduya katılabilecek durumdadır. Bu özellik, özellikle Orta Asya Türkleri için geçerlidir. Türklerde askerlik bir meslek değil, her bireyin doğal bir görevi olarak görülmüştür. Bu nedenle Türkler, “ordu-millet” olarak adlandırılmıştır.
• Moğol Ordusu:
  • Moğollar, atlı birliklerden oluşan ve onlu sistem ile teşkilatlanmış bir orduya sahipti. Bu sistem, Hunlar tarafından örnek alınmıştır.
  • Savaş alanında siyah ve beyaz bayraklar kullanarak haberleşme sağlarlardı.

YERLEŞİK TOPLUMLARDA ASKERİ ORGANİZASYON

Yerleşik toplumların askeri yapılanmaları, genellikle ücretli askerler ve feodal sistem üzerine kuruluydu. Bu toplumlarda, merkezi otoritenin zayıflığı ve ekonomik yapı, askeri organizasyonları şekillendirmiştir.

• Feodal Sistem ve Ordu:
  • Orta Çağ’da Avrupa devletleri, Roma İmparatorluğu’nun askeri sistemini devam ettirmek istemişlerdir. Ancak bu sistem masraflı olduğu için, feodal beylerin askerlerinden yararlanmak zorunda kalmışlardır.
  • Feodal düzende, senyörlerin orduları genellikle köylüler ve serflerden oluşurken, az sayıda şövalye bulunurdu. Şövalyeler, tam donanımlı ve profesyonel askerler olmaları nedeniyle masraflıydı.
  • Krallar, zamanla feodal beylerden asker yerine para almaya başladılar. Bu paralarla, ücretli askerlerden oluşan ordular kurdular.
• Paralı Askerler ve Profesyonel Orduya Geçiş:
  • Orta Çağ’ın sonlarına doğru, merkezi krallıkların güçlenmesi ile birlikte düzenli ve disiplinli ordular kurulmaya başlandı.
  • İsviçre piyadeleri, bu dönemin en dikkat çeken paralı askerleri arasındaydı. Uzun kargılar ve falanks düzeni ile süvarilere karşı etkili olmuşlardır.
  • İngiltere ve Fransa gibi devletler, zorunlu askerlik uygulamasına geçerek, yurttaş orduları oluşturdular.

ORTA ÇAĞ’DA DİĞER ASKERİ YAPILANMALAR

• Şövalyeler:
  • Orta Çağ Avrupası’nda, şövalyeler seçkin ve profesyonel bir askeri sınıf olarak öne çıkmıştır. Şövalyeler, krala bağlılık yemini ederek soyluluk kimliği kazanırlardı.
• Bizans ve Sasani Orduları:
  • Bizans ordusu, merkezi kuvvetlerin yanında eyalet askerleri, bağlı devletlerin gönderdiği yardımcı kuvvetler ve ücretli askerler (Peçenek, Kuman ve Uz Türkleri gibi) ile çeşitlilik gösteriyordu.
  • Sasani ordusu ise, bağlı kavimlerin birlikleri, paralı askerler ve savaş esirleri gibi farklı etnik gruplardan oluşuyordu.

SINAV NOTLARI

• Konar-göçer toplumlarda eli silah tutan herkes savaşa hazır bir asker sayılırdı. Bu özellik, özellikle Türkler için geçerlidir ve “ordu-millet” kavramı ile ifade edilir.
• Moğol ordusu, atlı birliklerden oluşur ve onlu sistem ile teşkilatlanırdı.
• Feodal sistemde, ordular genellikle köylüler ve serflerden oluşurken, az sayıda şövalye bulunurdu.
• Orta Çağ’ın sonlarında, merkezi krallıkların güçlenmesiyle düzenli ve profesyonel ordular kurulmaya başlandı.
• İsviçre piyadeleri, uzun kargıları ve falanks düzeni ile süvarilere karşı etkili olmuştur.

TABLO: ORTA ÇAĞ’DA ASKERİ ORGANİZASYONLAR

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.