20. yüzyılın ortalarında dünya, Soğuk Savaş’ın baskısıyla iki kutuplu bir düzene sürüklenirken, Karayipler’de küçük bir ada ülkesi tüm dikkatleri üzerine çekti: Küba. Tropikal iklimi, puro üretimi ve şeker kamışıyla tanınan bu ülke, 1959 yılında tarihe geçen bir devrimle yeni bir yön çizdi. Bu yalnızca Küba halkının kaderini değil, aynı zamanda tüm Latin Amerika’yı ve hatta dünya siyasetini etkileyen bir dönüm noktasıydı.
Devrime Giden Yol
Küba, 1902’de İspanyol sömürgeciliğinden kurtulmuş olsa da, bağımsızlığını tam anlamıyla kazanamamıştı. ABD’nin etkisi, özellikle ekonomik alanda belirgindi. ABD şirketleri Küba topraklarının büyük kısmına sahipti ve adadaki şeker endüstrisi tamamen Amerikan sermayesinin kontrolündeydi.
1940’lı ve 50’li yıllarda Küba’da siyasi çalkantılar artmış, 1952 yılında General Fulgencio Batista yaptığı bir darbeyle yeniden başa geçmişti. Batista’nın iktidarı, ABD desteğiyle daha da güçlenmiş ve bu dönemde yolsuzluk, eşitsizlik ve baskı politikaları tırmanışa geçmişti. Bu ortam, devrimci fikirlerin filizlenmesine zemin hazırladı.
Fidel Castro ve 26 Temmuz Hareketi
1953 yılında genç bir avukat olan Fidel Castro, Batista rejimine karşı ilk ciddi çıkışını yaptı. Kardeşi Raul Castro ve devrimci yoldaşlarıyla birlikte Moncada Kışlası’na saldırdı. Bu girişim başarısız oldu, pek çok devrimci öldü ya da hapsedildi. Fidel Castro, yargılandığı duruşmada yaptığı “Tarih beni aklayacaktır” savunmasıyla halkın gözünde bir lider haline geldi.
Cezaevinden salıverildikten sonra Meksika’ya giden Fidel, burada efsanevi devrimci Ernesto “Che” Guevara ile tanıştı. 26 Temmuz Hareketi adı verilen yeni bir direniş grubu kuruldu. 1956’da “Granma” adlı tekneleriyle Küba’ya döndüler. İlk karşılaşmalarında büyük bir kayıp verdiler, ancak geri kalanlar Sierra Maestra dağlarına çekilerek gerilla savaşına başladılar.
Dağlardan Şehirlere Devrimin Yayılması
Fidel Castro liderliğindeki gerilla hareketi kısa sürede yaygın bir halk desteği buldu. Batista rejiminin sertliği, halkı devrimcilerin saflarına itti. Özellikle köylüler, sağlık ve eğitim gibi temel hizmetlere erişim sağlamalarıyla gerillalara destek verdi. Şehirlerdeki sendikalar, öğrenciler ve entelektüeller de devrimi desteklemeye başladı.
1958’in sonlarına doğru devrimciler büyük şehirleri ele geçirmeye başladılar. Batista ordusu çözülmeye yüz tutmuştu. 1 Ocak 1959 sabahı, Fulgencio Batista Küba’yı terk etti. Aynı gün Fidel Castro’nun birlikleri Havana’ya girdi. Devrim başarıya ulaşmıştı.
Devrimin Getirdiği Değişimler
Küba Devrimi, yalnızca bir iktidar değişimi değildi. Tam anlamıyla bir sistem dönüşümüydü. İlk yıllarda toprak reformu gerçekleştirildi, büyük toprak sahiplerinin arazileri kamulaştırıldı ve yoksul köylülere dağıtıldı. Eğitim seferberliği başlatıldı, okuma-yazma oranı kısa sürede %96’ya çıkarıldı. Sağlık hizmetleri ücretsiz hale getirildi, her bölgeye hastaneler ve klinikler kuruldu.
Ancak bu reformlar ABD’nin çıkarlarını tehdit edince ilişkiler hızla gerildi. 1961’de ABD, Küba’ya ekonomik ambargo uygulamaya başladı. Aynı yıl, CIA destekli bir sürgün grubu Küba’yı işgal etmeye kalktı (Domuzlar Körfezi Çıkarması). Bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı ve Fidel Castro’nun liderliği daha da pekişti.
Küba, Sovyetler Birliği ile yakınlaştı ve sosyalist bir sistem benimsedi. Bu durum, 1962’de dünya tarihinin en tehlikeli krizlerinden biri olan “Küba Füze Krizi”ne yol açtı. ABD ve Sovyetler nükleer savaşın eşiğine geldi. Sonunda uzlaşmaya varıldı ama Küba, Soğuk Savaş’ın tam merkezine yerleşti.
Che Guevara: Devrimin Yüzü
Küba Devrimi’nin simge isimlerinden biri Che Guevara’ydı. Arjantinli bir doktor olan Guevara, Fidel’in yanında savaşmış, ardından Küba’da ekonomi bakanlığı gibi görevlerde bulunmuştu. Fakat Che’nin gözünde devrim yalnızca Küba ile sınırlı olamazdı. “Bir, iki, birçok Vietnam” sloganıyla Latin Amerika’yı devrimle tanıştırmak için yola çıktı.
1967 yılında Bolivya’da gerilla savaşı verirken yakalandı ve öldürüldü. Ölümünden sonra bir ikon haline geldi. Yüzü, tüm dünyada direnişin, özgürlüğün ve adaletin sembolü oldu.
Devrimin Ardından
Küba Devrimi, emperyalizme karşı dik duran bir halkın mücadelesi olarak tüm dünyada yankı buldu. Latin Amerika’da birçok devrimci hareketi tetikledi, Afrika ve Asya’daki anti-sömürgeci mücadelelere ilham verdi. Sağlık ve eğitimdeki ilerlemeler, gelişmekte olan ülkeler için model olarak gösterildi.
Ancak devrimin her yönüyle kusursuz olduğu söylenemez. Siyasi özgürlüklerin sınırlanması, muhaliflerin bastırılması, tek parti yönetimi gibi uygulamalar eleştirildi. Ekonomik sıkıntılar, Sovyet desteğinin 1991’de sona ermesiyle derinleşti. 1990’larda “Özel Dönem” adı verilen büyük bir ekonomik kriz yaşandı.
Bugün bile Küba, bu devrimin mirasıyla ayakta durmaya çalışıyor. Fidel Castro’nun 2016’daki ölümünden sonra kardeşi Raul Castro görevi devralmış, ardından da yeni liderlik dönemi başlamıştır. Devrimin sembolleri hâlâ sokaklarda, duvar resimlerinde, şarkılarda ve insanların hafızasında yaşamaya devam ediyor.
Küba Devrimi, sadece bir iktidar değişikliği değil; sömürüye, yoksulluğa ve dış müdahalelere karşı verilen kararlı bir halk mücadelesiydi. Küçük bir adadan tüm dünyaya yayılan bu ses, bazılarına göre bir umut, bazılarına göre bir tehditti. Ama herkes için öğreticiydi.
Bugün Küba’ya baktığımızda hâlâ devrimin izlerini taşıyan bir halk görüyoruz. Eksikleriyle, başarılarıyla, efsaneleriyle Küba Devrimi, tarihte silinmeyecek bir iz bırakmayı başardı.
Kaynakça
- “Küba Devrimi”, PDF Belgesi, Kullanıcının sağladığı doküman (042_kuba_devrimi.pdf)
- Thomas, Hugh. Cuba: The Pursuit of Freedom, 1971.
- Castro, Fidel. Tarih Beni Aklayacaktır, 1953.
- Guevara, Ernesto. Bir Gerilla Savaşçısının Günlüğü, 1968.
- Anderson, Jon Lee. Che Guevara: A Revolutionary Life, 1997.
