Osman Bey (1281-1326)

Bu yazımızda Osmanlı Devleti’nin kurucusu ve ilk padişahı olan Osman Bey ‘i anlatacağız fakat öncesinde “Osmanlı’nın kurulduğu sırada nasıl bir ortam vardı? ve “Nasıl hızlı bir şekilde bu kadar büyüdü?” konularını ele almakta fayda var.

Osmanlı Beyliği’nin kuruluşu ile ilgili bilgiler halen tartışma konusudur. Bunun nedeni ise Osmanlı’nın kuruluşu ile bilgilerin yetersiz olmasıdır ki kuruluş ile ilgili kaynaklara kuruluşundan yaklaşık bir asır sonra ulaşmak ancak mümkün olmuştur.

Osmanlı Devleti ile ilgili ilk tarihi bilgiler Yahşi Fakih tarafından kaleme alınan “Yahşi Fakih Menâkıbnâmesi” olsa da bu eser günümüzde mevcut değildir. Osmanlı kuruluş tarihiyle ilgili bilgi veren kaynaklardan günümüze ulaşan en eski eser Ahmedî’nin “İskendernâme” adlı eseridir.

Ayrıca Osmanlı Beyliği’nin kurucusu Osman Bey’in ismi ilk kez Bizanslı Tarihçi Pachymeres’in (Pakimires) “Relations Historiques” (Bizanslı Gözüyle Türkler) adlı eserinde geçmektedir.

Başta da yazdığımız gibi gelin önce Osmanlı Devleti kurulurken yani 13. yüzyılın sonları ve 14. yüzyılın başlarında Yakın Doğu ne durumdaymış inceleyelim.

14. Yüzyıl Başlarında Yakın Doğu:

Bu devletleri İlk Türk-İslam Devletleri ünitesinde geniş olarak işledik fakat şimdi kısaca hatırlamakta fayda var.

İlhanlılar:

• Cengiz Han’ın ölüm üzerine devleti paylaştırmasıyla İran coğrafyasında kurulan bir Moğol kökenli devlettir.
• 1231 yılında Harzemşahlar’ı yıkmışlardır.
• 1243 yılında Kösedağ Savaşı sonucunda Anadolu Selçuklu Devleti’ni mağlup etmişlerdir.
• Gazan Han döneminde İslamiyet’e geçmişlerdir.
• 1258 yılında Batınilik hareketine ve Abbasi devletine son vermişlerdir.

Altın Orda:

• Cengiz Han’ın ölümü ile kurulan Moğol kökenli bir devlettir.
• Batu Han tarafından Karadeniz’in kuzeyinde kurulmuştur.
• Ruslar’ın Karadeniz’i tehdidine engel olmuşlardır.
• Timur akınları sonucunda parçalandılar.

Memlukler:

• Bir Türk komutanı olan Aybey tarafından 1250 yılında Mısır coğrafyasında kurulmuştur.
• Hicaz‘a hakim oldular.
• Baharat Yolu‘nu kontrol altında tutarak zenginleştiler.
• Halifeliğin koruyuculuğunu üstlendiler.
• 1517 yılında Ridaniye Savaşı sonucu yıkıldılar.

Anadolu Selçuklu Devleti:

• 1075 yılında İznik’te kuruldu.
• 1243 yılında Kösedağ Savaşı’nda İlhanlılar’a yenilen devlet yıkılış sürecine girdi.
• 1308 yılında III.Mesut’un ölümü ile devlet yıkıldı.

Bizans İmparatorluğu:

• Osmanlı’nın kuruluş yıllarında devlet taht kavgaları ile meşguldü.
• Tekfur adı verilen valiler halka baskılar yapmakta,ağır vergiler almakta ve iç karışıklıklar çıkmaktaydı.
• Bu nedenlerden dolayı ise devlet çöküş dönemine girmişti.

Trabzon Rum İmparatorluğu:

• 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından sona erdirilmiştir.

Balkanlar:

• Bu yıllarda Balkanlar’da siyasi düzen iyice bozulmuştu.
• Katolikler ve Ortodokslar arasında mezhep kavgaları yaşanmaktaydı.
• Bulgarlar ve Sırplar, Bizans ile sürekli savaş halindeydi.

Avrupa:

• Derebeyliğin devam ettiği Avrupa’da birçok devlet siyasi birliğini henüz gerçekleştirememişti.
• Avrupa’da; Kutsal Roma Germen İmparatorluğu ,Venedik, Ceneviz, Fransa ve İngiltere ,Kastilya Kralığı, Müslüman Beni Ahmer Devleti bulunmaktaydı.
• 14.yüzyılda Avrupa’da yaşanan önemli siyasi gelişme İngiltere ve Fransa arasında yaşanan Yüzyıl Savaşları‘dır.

Osmanlı Devleti’nin Kısa Sürede Büyümesinin Nedenleri:

• Osmanlı Beyliği’nin Bizans’a komşu olması ve haliyle Bizans’ın özellikle taht kavgaları, tekfurların baskısı gibi nedenlerle karışık halde olması Osmanlı Devleti’nin kurulmasını hızlandırmıştır. (Coğrafi Konum)
• Merkezi otoritenin güçlü olması. (Hakimiyetin tek elde toplanması)
• Tımara önem verilmesi ve fethedilen toprakların yararlılık gösteren komutanlara dağıtılması.
• İskan ve İstimalet (Hoşgörü) politikası. ( Fethedilen yerlerin Türkleştirilmesi)
• Güçlü ve disiplinli bir ordunun oluşturulması.
• Gaza,Cihat,Genişleme siyaseti izlemiştir. Bu siyasette 1. hedef Bizans, 2. hedefi Balkanlar, 3. hedef ise Anadolu’da Türk birliğini sağlamak olmuştur.
• Başlarda Anadolu’daki diğer beyliklerle dostça geçinilmesi.
• Padişah ve devlet adamlarının yetenekli olması.
• Dini hoşgörünün olması ve fethedilen bölgelerde halka karşı adil davranılması.
• Anadolu ve Balkanlar’ın karışıklık içinde olması.
• İngiltere ve Fransa arasındaki Yüzyıl Savaşları. ( 1337–1453 )
• Müdara‘nın uygulanması. ( Müdara; Bizans tekfurları ile “görünüşte dostça geçinme” anlamına gelmektedir.)
• Sosyal ve iktisadi grupların desteği. Osmanlı Devleti’ne kurulurken destek veren gruplar şunlardır:
  • Gaziyan-ı Rum ( Anadolu Gazileri)
  • Abdalan-ı Rum ( Dervişler-Ozanlar)
  • Fakiyan-ı Rum ( İlim İnsanları )
  • Bacıyan-ı Rum ( Anadolu Kadınları )
  • Ahiler
  • Alperenler

Osman Bey ( 1281-1326 )

🔷 Osman Bey, ilk zamanlarda Ertuğrul Gazi’nin Rum tekfurlarıyla iyi geçinme politikasına (Müdara) devam etmiş ve bu sayede beyliği güçlendirmeyi amaçlamıştır.

🔷 Fakat bu siyasete rağmen İnegöl tekfuru düşmanca hareketlerde bulunmuş ve bölgedeki etkisini artıran Osman Bey, Domaniç Beli Savaşı’nda İnegöl tekfurunu yenmiş daha sonra ise Karacahisar Kalesi’ni ele geçirmiş ve merkez yapmıştır. Artık Osmanlı Devleti aşiretten devlet olma yolunda büyük bir adım atmıştır.

🔷 Şehirdeki kiliseyi camiye çevirten Osman Bey, buraya Dursun Fakih’i ilk Osmanlı kadısı olarak tayin etmiştir.

🔷 Bilecik tekfuru ve Yarhisar tekfurunun tuzak kurduğunu dostu Harmankaya Tekfuru Köse Mihal’den öğrenen Osman Bey, Turgut Alp’i İnegöl kuşatmasıyla görevlendirmiş ve burası da 1299’da fethedilmiştir.

🔷 Bilecik ve Yarhisar tekfurunun bir kez daha işbirliği yapması neticesinde Bilecik fethedilmiş ve merkez yapılmıştır.

Koyunhisar (Bafeon) Savaşı (1302) :

Bilecik’in fethinden sonra Osman Bey, bu kez Türkmenler’in de desteğiyle Hersek’e inmiş Koyunhisar’da iki ordu karşı karşıya gelmiştir.Savaşta Bizans ağır bir yenilgiye uğramıştır.

Savaş sonrası Harmankaya Tekfuru Köse Mihal Osmanlı hizmetine girmiş ve Osman Bey‘in en yakın silah arkadaşlarından biri olmuştur.

🔷 Şimdi Osman Bey döneminde yaşananları ve Osman Bey‘in devlet teşkilatında yaptıklarını özetleyelim.

Osman Bey döneminde;

• Aşiretten beyliğe geçilmiştir.
• 1298 yılında Karacahisar alınmıştır.
• 1300 senesinde Yundhisar, Yenişehir ve İnegöl alınmıştır.
• 1302 yılında ilk Osmanlı-Bizans Savaşı olan Koyunhisar Savaşı kazanılmıştır.
• 1308’de Karahisar alınmıştır.
• Bilecik alınmış ve merkez yapılmıştır.
• İlk defa vergi alınmıştır.(Bac-ı Bazari)
• İlk kez para bastırılmıştır. (Bakır,Akçe)
• İlk kadı ataması yapılmıştır. (Dursun Fakih)

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.