SSCB’nin Dağılmasıyla Bağımsızlığını Kazanan Türk Devletleri

Bu yazımızda SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk devletleri konusunu ele alacağız. SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk devletleri konumuzun içinde ise; Azerbaycan’ın, Kazakistan’ın, Kırgızistan’ın, Özbekistan’ın ve Türkmenistan’ın bağımsızlıklarını kazanmasına değineceğiz. Ayrıca konumuzun sonunda ise Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve TİKA’dan bahsedip konumuzu sonlandıracağız.

Şİmdi SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk devletleri konumuza ilk olarak Azerbaycan’la başlayalım.

Azerbaycan’ın Bağımsızlığını Kazanması:

Azerbaycan 1918 yılında Mehmet Emin Resulzade önderliğinde bağımsızlığını ilan etse de bir süre sonra maalesef SSCB yönetimi altına girmiştir. Mehmet Emin Resulzade hakkındaki blog yazımızı da aşağıdaki bağlantıdan okuyabilirsiniz.

Karabağ’da Türklere karşı katliamlar yapan Ermenilere karşı Azerbaycan yöneticileri ses çıkarmıyordu. Moskova’nın ise böyle bir çabası zaten yoktu. Ki Rusya’nın olaylarda parmağı olduğu da aşikardı. Bu durum karşısında aydınlar halkı temsil edecek bir “Cephe” kurulması kararına vardılar. Bunun üzerine Bakü’de bir evde toplanan aydınlar milliyetçi gençlerin hocası olan Ebulfez Hoca’yı (Elçibey) Azerbaycan Halk Cephesi’nin (AHC) başkanı olarak seçtiler. Ağdam, Cebrayıl, Fuzuli, Kubatlı, Şuşa gibi Ermenilerin saldırdığı bölgelerde şubeler açıldı. Kısa süre sonra “Halk Cephesi” Azerbaycan halkının güvendiği tek güç halini aldı ve halk direnişi giderek arttı.

19 Ağustos 1991 tarihinde SSCB’de eski komünistlerden oluşan grup Gorbaçov’a karşı darbe girişiminde bulunuldu. Azerbaycan’da bu darbeye karşı ilk tepkiyi Halk Cephesi verdi ve darbe karşıtı mücadeleyi veren Boris Yeltsin’i destekledi. 

27 Ağustos 1991 tarihinde ise Azerbaycan Yüksek Sovyeti olağanüstü toplandı. 30 Ağustos’ta ise Azerbaycan’ın bağımsızlığını yeniden ilan etti.

Azerbaycan denince Dağlık Karabağ sorunun iç yüzüne değinmeden olmaz. Zira şu günlerde Ermenistan’ın kara propaganda peşinde olduğunu görüyoruz. O nedenle o günleri hatırlamakta fayda. Hocalı Katliamı ve Dağlık Karabağ sorunu hakkındaki blog yazımıza aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Kazakistan’ın Bağımsızlığını Kazanması:

SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk devletlerinden biri de Kazakistan olmuştur.

Kazakistan’ın başına SSCB Başkanı Gorbaçov tarafından Nursultan Nazarbayev getirilmiştir. SSCB’nin dağılmasından sonra Nursultan Nazarbayev 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir.

Kırgızistan’ın Bağımsızlığını Kazanması:

1990 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini Askar Akayev kazandı. 1991 yılında ise başkent Frunze’nin adı Bişkek olarak değiştirildi. SSCB’nin dağılmasıyla Kırgızistan 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti.

Özbekistan’ın Bağımsızlığını Kazanması:

SSCB’nin dağılmasıyla 31 Ağustos 1991 tarihinde Özbekistan bağımsızlığını ilan etmiş ve İslam Kerimov, cumhurbaşkanı seçilmiştir.

Türkmenistan’ın Bağımsızlığını Kazanması:

1985 yılında Saparmurad Niyazov (Türkmenbaşı) Türkmenistan Komünist Partisi başkanlığına getirilmiştir. Saparmurad Türkmenbaşı, Türkmenler arasındaki kabileciliği ortadan kaldırmış ve Türkmen dilinin resmi dil olmasını sağlamıştır.

Türkmenistan 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir.

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT):

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), SSCB’nin dağılması sonrasında 21 Aralık 1991 tarihinde toplanan “Almatı Zirvesi” sonucu Azerbaycan, Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Moldova, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Ukrayna’nın katılımıyla kurulmuştur. Daha sonra ise Aralık 1993’te Gürcistan‘da bu topluluğa katılsa da 2008 Güney Osetya Savaşı sonrasında Meclis kararı ile 15 Ağustos 2008 tarihinde BDT’den ayrılmıştır.

Son olarak SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk devletleri konumuzda TİKA’nın amaçlarına değinelim.

TiKA (Türk İş Birliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı):

TiKA, 24 Ocak 1992 tarihinde başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler ve Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere; gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak, bu ülkelerle ekonomik, teknik, sosyo-kültürel ve eğitim alanlarında iş birliğini geliştirmek, ülkelerin kalkınma ihtiyaç ve hedeflerini, yapılabilecek iş birliği ve yardım konularını belirlemek, gerekli program ve projeleri hazırlama amacıyla kurulmuştur. Pazar ekonomisine geçiş çabalarını desteklemek , TiKA’nın görev ve sorumluluklarındandır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.