Tarih Dersleri

Orta Doğu’da Manda Yönetimlerin Kurulması

Bu yazımızda Orta Doğu’da manda yönetimlerin kurulması ve sonuçlarından bahsedeceğiz.

Orta Doğu’da manda yönetimlerin kurulması konusuna değinmeden önce Orta Doğu kavramını açmakta fayda var.

Orta Doğu denince çoğumuzun aklına coğrafi bir kavram gelebilir fakat aslında Orta Doğu kavramı Batı medeniyetleri tarafından belirlenmiş olan siyasi bir terimdir. Bu da demektir ki Orta Doğu zaman içinde Batı’nın bölgedeki çıkarları ve müdahaleleri çerçevesinde sınırları değişikliklere uğramıştır.

Orta Doğu; özellikle doğal kaynakları ile tarih boyunca devletlerin egemen olmak istedikleri bir bölge oldu. Bölgedeki önemli yer altı kaynaklarının Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olması ise, Avrupa’nın sanayileşmiş devletlerini Osmanlı Devleti’ni yıkmaya yönelik politikalar oluşturmaya yöneltti.

Önceki konulardan hatırlanacağı üzere İngiltere ile Fransa arasında imzalanan ve Osmanlı Devleti’nin topraklarının paylaşılmasını içeren Sykes-Picot Antlaşması ile Orta Doğu’da bir Yahudi devleti kurulmasını kapsayan Balfour (Balfur) Deklarasyonu, Orta Doğu’nun şekillenmesindeki önemli yapı taşlarından olmuştu. Ayrıca İngiltere, Araplara, Arap Devletleri Konfederasyonu kurmayı vadederek bazı Arap aşiretlerini bağımsızlıklarını elde etmeleri için Osmanlı’ya karşı kışkırtmıştı.

İngiltere ve Fransa, San Remo Konferansı‘nda Orta Doğu ülkelerini paylaşmış ve sonucunda Fransa, Suriye ve Lübnan’da; İngiltere ise Irak, Filistin ve Ürdün’de manda yönetimleri kurmuştu. Fakat büyük devletlerin kurdukları bu sistem karşısında oluşan etkin ve şiddetli muhalefet, Batılı devletlerin ileride hesaplaşmak zorunda kalacakları milliyetçi güçleri harekete geçirecekti.

Orta Doğu’da manda yönetimlerin kurulması konusuna Orta Doğu kavramını açıklayarak ve bazı bilgilerimizi tazeleyerek başladığımıza göre artık Orta Doğu’da ülkelerin politikalarını inceleyelim.

İngiltere’nin Orta Doğu Politikaları:

Orta Doğu’da İngiliz Manda Yönetimleri şunlar olmuştur:

Irak:

San Remo Konferansı’ında Irak’ın manda yönetimi İngiltere’ye verildi. İngiltere ise Irak’ta kendi belirlediği politikaları uygulayabilmek için Mekke
Şerifi Hüseyin’in oğlu Faysal’ı Irak kralı yaparak Irak’a 1922’de özerklik verdi.

Fakat bunu kabul etmeyen Iraklılar bağımsızlık mücadelesi verdi. Bunun sonucunda 1930 yılında yapılan antlaşma ile İngiltere Irak’ın bağımsızlığını tanıdı. 1932 yılında ise Irak, Milletler Cemiyeti’ne üye oldu.

Her ne kadar Irak bağımsız gibi görünse de İngiltere özellikle II. Dünya Savaşı öncesine kadar yönetime kendi tarafında yer alan kişileri getirerek Irak’taki egemenliğini devam ettirdi.

Mısır:

İngiltere, Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’na girmesi sonrası Aralık 1914’de Mısır üzerinde hakimiyet kurmaya başladı. 28 Şubat 1922 tarihinde ise yayınladığı deklarasyon ile İngiltere, Mısır’ın bağımsızlığını tanıdı. Fakat Süveyş Kanalı ve Mısır’daki yabancı haklarını korumayı üzerine aldı.

İngiltere 1936 yılında yapılan antlaşma sonucunda Mısır’dan çekildi. 1937 yılında ise Mısır, Milletler Cemiyeti’ne üye oldu.

Arabistan:

Mekke Emiri Şerif Hüseyin I. Dünya Savaşı bittikten sonra kendini Arap ülkelerinin kralı ilan etti. Ürdün ve Irak’a ise oğullarını kral olarak gönderdi. Ayrıca 1924 yılında da halifeliğini ilan edip bölgedeki konumunu iyice güçlendirdi.

Şerif Hüseyin’in bu gücünden rahatsız olan Suud ailesinden Abdülaziz İbni Suud, Şerif Hüseyin’e karşı savaş ilan etti. Yapılan mücadeleyi kazanan Abdülaziz İbni Suud, 1926 Ocak ayında kendisini Hicaz Kralı ve Necd Sultanı ilan etti.

Devletin adı 1932 yılından itibaren Suudi Arabistan Krallığı oldu. Yine 1932 yılında Suudi Arabistan, Milletler Cemiyeti’ne üye oldu. 1936 yılında ise Aramco adındaki şirkete petrol ayrıcalığı vererek bölgedeki ABD etkisini artırdı.

Aramco
Aramco’nun Araştırma Merkezi ( Aramco’nun 2020 yılı itibari ile piyasa değeri 1.817 trilyon dolardır. Bu piyasa değeri ile Apple’den sonra dünyanın en değerli ikinci şirketidir.)

Ürdün:

Ürdün, Fransız mandasındaki Suriye’ye aitti fakat Eylül 1922’de Milletler Cemiyeti kararı ile Ürdün Devleti kuruldu ve İngiltere mandasına bırakıldı. 1946 yılında ise Ürdün, İngiltere ile anlaşma yaparak bağımsızlığını kazandı.

Filistin:

Balfour Deklarasyonu ile İngiltere, Yahudi devletinin kurulması gerekliliğini kabul etti. Bu deklarasyon ile Yahudiler, Filistin’e büyük bir göç dalgası başlattı.

San Remo Konferansı sonucunda ise Filistin, Suriye mandasından alınarak İngiltere mandasına bırakıldı. Sonuçta ise İsrail Devleti, II. Dünya Savaşı sonrası 1948’de kuruldu.

Konuya daha fazla hakim olmak adına aşağıdaki blog yazımızı da okuyabilirsiniz.

Yemen:

Yemen, I. Dünya Savaşı sonrası İmam Yahya önderliğinde İngilizlere karşı mücadele etti ve İngiltere’ye karşı İtalya ile iş birliğini geliştirdi. İngiltere 1934’te Yemen’in bağımsızlığını tanıdı.

Fransa’nın Orta Doğu Politikaları:

San Remo Konferansı sonucunda Suriye ve Lübnan Fransa mandasına verildi. Bir süre sonra Fransa 1920 yılında merkezi Şam olmak üzere Lübnan ve Filistin topraklarını da içine alan Suriye Krallığını kursa da Filistin, Suriye’den ayrılarak İngiliz mandasına bırakıldı.

Fransızlar 1920 Temmuz’unda Şam’a girerek Kral Faysal’ı kovdu ve yönetime Fransız yüksek komiserini getirdi. Ve bölgede “Böl ve yönet.” politikası izledi. Fakat ülkede Fransa’ya karşı son derece yoğun bir muhalefet oluşmuştu. Fransa bu durum sonrası muhalefeti kırmak için ülkeyi Lübnan, Alevi, Dürzi, Halep ve Şam olmak üzere beş ayrı siyasi bölgeye ayrıldı. Bunlardan sadece Lübnan günümüze kadar varlığını devam ettirebildi.

Ayrıca ortamı yatıştırmak isteyen Fransa 1926 Mayıs’ında Lübnan’a, 1930 Mayıs’ında Suriye’ye sözde bağımsızlık vererek her ikisinde de yönetim biçimini cumhuriyet olarak ilan etti. Fransa; İtalyan ve Alman yayılmacılığının gelişmesi üzerine 1936’da bölgeden çekildi. Ancak Fransız Meclisi mevcut durumu tanımadığından Fransa’nın bölgeden tamamen çekilmesi 1946’da gerçekleşti.


Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://www.alpinme.com/project/saudi-aramco-research-center/
https://siyasalhayvan.com/orta-dogu-bolgesinin-tanimi-ve-onemi/

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(