Tarih Dersleri

Osmanlı’nın Paylaşılmasını Öngören Gizli Antlaşmalar

I. Dünya Savaşı devam ederken İtilaf Devletleri arasında savaşın sonunda imzalanacak gizli antlaşmalar gündeme geldi. Bu gizli antlaşmalar bazen iki devlet arasında bazen ise hep beraber imzalandı. Her ne kadar bu gizli antlaşmalar tam olarak uygulanamasa da İtilaf Devletleri’nin asıl niyetini ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır.

Başlıktan da anlaşılacağı üzere bu gizli antlaşmalar hangi devletin hangi Osmanlı toprağına sahip olacağı üzerine kurulmuştur.

Gizli Antlaşmaların Nedenleri:

  • Şark Meselesi’ni ya da başka bir ifadeyle Osmanlı topraklarını paylaşma sorununu çözüme kavuşturmak.
  • İtilaf Devletleri’nin birlik ve istikrarını sağlamak.
  • Savaş sonrası özellikle Osmanlı’yı parçalama konusunda anlaşmazlığa düşmemek.
  • İtalya’yı İtilaf safına çekmek.
  • Rusya’yı ise saflarında tutabilmek.

Osmanlı Devleti’nin paylaşılmasını öngeren gizli antlaşmalar şunlardır:

  • İstanbul Antlaşması (18 Mart-10 Nisan 1915) | İngiltere, Fransa, Rusya
  • Londra Antlaşması (26 Nisan 1915) | İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya
  • Sykes-Picot Antlaşması (26 Nisan 1916) | İngiltere, Fransa
  • Petrograd Protokolü | İngiltere, Fransa, Rusya
  • Mc Mahon Antlaşması (1916) | Şerif Hüseyin, İngiltere
  • St. Jean De Maurıenne Antlaşması (17 Nisan 1917) | İngiltere, Fransa, İtalya

Şimdi bu gizli antlaşmalar ne içeriyor bunları maddeler halinde sıralayalım.

İstanbul Antlaşması (18 Mart-10 Nisan 1915) :

Çanakkale Savaşı devam ederken Rusya’nın Boğazlar konusunda tedirgin olması üzerine İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.

Yapılan İstanbul Antlaşması’na göre;

  • Boğazlar Çarlık Rusya’ya bırakılacak.
  • Midye-Enez çizgisine kadar Trakya, Gelibolu Yarımadası, Sakarya Irmağı’na kadar Kocaeli Yarımadası ile İmroz ve Bozcaada savaştan sonra Rusya’ya bırakılacak.

İstanbul Antlaşması’nın önemi ise şunlardır:

  • Bu antlaşmayla artık diğer gizli antlaşmalar da başlamış oldu.
  • Rusya’nın taraf değiştirmesi önlendi.

Londra Antlaşması (26 Nisan 1915) :

Üçlü İtilaf Devleti ( İngiltere, Fransa, Rusya ) bu antlaşmayı İtalya’yı kendi saflarına çekmek için yapmıştır.

Londra Antlaşması’na göre;

  • Antalya, Rodos ve 12 Ada İtalya’ya bırakılacak.
  • Osmanlı’nın Libya üzerindeki halifelik hakları kaldırılacak.

Sykes-Picot Antlaşması (26 Nisan 1916) :

Yapılan gizli antlaşmalar için en önemli olan bu diyebiliriz. Zira bu antlaşmayla Osmanlı Devleti’nin Arap toprakları sömürgeci devletler arasında pay edilmiştir.

İngiltere ve Fransa arasında yapılan bu antlaşmaya göre;

  • Adana ile Beyrut illeri; Halep, Harput ve Diyarbakır illerinin büyük kısmı; Şam ve Sivas illerinin bir kesimi ve Cebel-i Lübnan sancağının tamamı Fransa’ya bırakılacak.
  • Bağdat ve Basra illerini de içeren Güney Irak İngiltere’ye bırakılacak.

Sykes-Picot Antlaşması’nın önemi şunlardır:

  • Ortadoğu sömürgeci devletler arasında paylaşıldı.
  • Sömürgeci devletlerin yapay sınırlarla bölgenin tarihine, kültürüne ve sosyal yapısına aykırı olarak şekillendirdiği Orta Doğu bölgesi bu nedenle sürekli savaş ve çatışmalara sahne oldu.
  • Günümüzde Orta Doğu bölgesinin karşı karşıya kaldığı sıkıntıların temelinde bu antlaşma zihniyeti yatmaktadır.

Petrograd Protokolü :

Bu protokol İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalandı. Bu protokolle, İngiltere ve Fransa’nın Ortadoğu’daki çıkarlarını kabul etmesi şartıyla Rusya’ya; Kafkas sınırına yakın yerler, yani Van ve Erzurum illeriyle Trabzon ve Bitlis illerinin doğu bölümleri; Sivas, Harput (Elazığ) ve Diyarbakır illerinin bir kısmı bırakılacaktı.

Mac Mahon Antlaşması:

Mısır’daki İngiliz valisi ile Şerif Hüseyin arasında imzalanan bu antlaşmaya göre;

  • Araplar İngiltere’nin yanında yer alacak.
  • İngiltere savaş sonunda Hicaz merkez olmak üzere bir Arap devletinin kurulmasına izin verecek.

Arapları Osmanlı Devleti’ne karşı savaştırmak isteyen İngilizler bu tür gizli antlaşmalar ile amaçlarına ulaşmıştır.

St. Jean De Maurıenne Antlaşması (17 Nisan 1917) :

İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre; Antalya, Menteşe Sancağı ve Konya ilinin bir kısmı ile İzmir ve kuzeyi İtalya’ya bırakılacaktı.

İzmir’in İtalya’ya verilmesini istemeyceğini düşünen İngiltere, antlaşmanın geçerli olmasını Rusya’nın imzalamasına bağlı olduğunu belirtmiştir. Fakat bu antlaşma Rusya’nın kısa süre sonra savaştan çekilmesiyle Rusya tarafından imzalanamamıştır. Paris Konferansında İzmir’i Yunanistan’a bırakmak isteyen İngiltere’ye İtalya karşı çıkınca; İngiltere bu antlaşmanın geçersizliğini ileri sürmüştür.

gizli antlaşmalara göre anadolu ve ortadoğu’nun taksimi
gizli antlaşmalara göre anadolu ve ortadoğu’nun taksimi

Gizli Antlaşmalar İle İlgili Notlar:

  • Yunanistan bu antlaşmalara dahil olmadığı halde savaştan sonra toplanan Paris Barış Konferansı ile İzmir ve çevresini alarak Osmanlı topraklarının paylaşımına açıkça dahil olmuştur.
  • Rusya savaştan çekildiği için Osmalı’nın paylaşımına katılamamıştır.
  • Gizli antlaşmalardan umduğunu alamayan İtalya; İngiltere ve Fransa’nın arasını açmıştır.
  • Gizli antlaşmalar Wilson İlkeleri ile geçersiz hale gelmiştir.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://www.setav.org/sykes-picotnun-arka-plani/
https://islamansiklopedisi.org.tr/sykes-picot-antlasmasi

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(