Tarih Dersleri

1990 Sonrası Türkiye’deki Ekonomik ve Siyasi Gelişmeler

Önceki konumuzda 1990 sonrası Türk dış politikasına yer vermiştik. Bu yazımızda ise 1990 sonrası Türkiye’deki ekonomik ve siyasi gelişmeler konusunu ele alacağız. 1990 sonrası Türkiye’deki ekonomik ve siyasi gelişmeler konumuzda ise yaşanan ekonomik krizler, olaylar, darbeler gibi gelişmelere yer vereceğiz.

Hatırlanacağı üzere 1990 sonrası ülkemizde liberal ekonomik politikaları benimsenmişti. İşte bu yıllarda gerek yurt içi gerekse yurt dışı gelişmelerin etkileri neticesiyle Türkiye’de birçok kriz yaşandı. Elbette bu krizlerin ise hem siyasi hem ekonomik hem de toplumsal olarak çeşitli etkileri oldu.

Şimdi 1990 sonrası Türkiye’deki ekonomik ve siyasi gelişmeler konumuza ilk olarak ekonomik gelişmeler ile giriş yapalım.

? 1990 Sonrası Türkiye’de Yaşanan Ekonomik Gelişmeler:

1990 Sonrası Türkiye’de yaşanan ekonomik gelişmeler şunlardır:

  • 1990’lı yıllarda sıcak para girişiyle ekonomide yüksek büyüme hızına ulaşıldı.
  • 1991 yılında ekonomik kriz yaşandı. Bu kriz ABD’nin Irak’a müdahalesi sonucundaki olumsuz ortamdan kaynaklandı. Bu olumsuzluklar Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı’nın kapanması, sınır ticaretinin durması ve güvenlik kaygısının ortaya koyduğu ekonomik durgunluk olarak sayılabilir. Türkiye, savaş nedeniyle 4,5 milyar dolar zarara uğradığını açıkladı. Bu kriz zam ve vergilerle giderilmeye çalışıldı.
  • 1994 yılında ise büyük bir mali kriz yaşandı. Bu kriz ise kamu harcamalarındaki hızlı artış, ithalat ağırlıklı tüketime dayalı büyüme ve mali piyasalarda yaşanan istikrarsızlık sonucu ortaya çıktı. Bu krizde enflasyon % 114’e kadar ulaştı. Türk Lirası %100 değer kaybederken gecelik faizler ise %1000’leri gördü. Bu krize son vermek için şu adımlar atıldı:
    • 5 Nisan 1994 tarihinde ekonomik istikrar paketi açıklandı.
    • IMF ile Stand-By Antlaşması imzalanarak 610 milyon SDR’lik (uluslararsı rezerv birimi) kredi alındı.
    • Savunma ve güvenlik dışındaki harcamalarda %30 tasarrufa gidildi.
    • Yeni vergiler konuldu ve mevcut vergiler artırıldı.
1994 krizi
1994 krizinde açıklanan istikrar paketi sonrası gazete haberi
  • Ekim 2000’de iç borç 50 milyar dolara ulaştı. Yaşanan ekonomik olumsuzlukları önlemek için IMF ile reform süreci başladı. Bu kapsamda para politikasını belirleme yetkisi Merkez Bankasına verildi.
  • Mali piyasaları düzenlemeye yönelik olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) kuruldu.
  • 2001 yılı yine ekonomik kriz içinde geçen bir yıl oldu. 21 Şubat’ta gecelik faiz %7500’e kadar çıktı.
2001 krizi
2001 krizi
  • Şubat Krizi sonrası Nisan 2001’de Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı uygulamaya konuldu ve 2002 yılı başında üç yıllık Stand-by Anlaşması imzalandı. Bu program ile 2002 yılında %6,2, 2003 yılında %5,3, 2004 yılında ise %9,4 gibi rekor bir büyüme hızına ulaşıldı.
  • 2008 yılında ise artık küresel bir ekonomik kriz yaşanıyordu. Öyle ki bu kriz 1929 Büyük Buhran sonrası dünyanın yaşadığı en büyük ikinci ekonomik kriz olarak tarihe geçti. Amerika’da yaşanan “Mortgage” krizinin ardından bütün dünya zor bir dönem geçirirken, aralarında ABD’nin en büyük 4.yatırım şirketi olan Lehman Brothers‘ın da yer aldığı büyük şirketler battı. 2008 krizinin Türkiye’ye etkileri ise şunlar oldu:
    • İhracat yavaşladı.
    • İMKB endeksinde %50’nin üzerinde düşüşler yaşandı.
    • Reel sektörde sert düşüşler yaşanırken bu durumdan en fazla etkilenen sektör ise imalat sanayisi oldu.
    • Sanayi üretimi düştü.
  • Türkiye 2008 küresel krizinin yaşattığı olumsuzlukları gidermek için şu önlemleri aldı:
    • Yüksek ölçekli faiz indirimlerine gidildi.
    • KOBİ’lere (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler) verilen destek artırıldı.
    • İhracat destekleri yapıldı.
    • İşsizliği azaltmak amacıyla işveren sigorta primlerinde indirim yapıldı.
    • Vergi indirimleri yapıldı ve vergi borçları yeniden yapılandırıldı.
    • Yurt dışındaki varlıkların ekonomiye kazandırılması amacıyla Varlık Barışı yürürlüğe konuldu.
  • 2010 yılında Türkiye %9,2 ve 2011 yılında ise %8,8 ile uluslararası boyutta en yüksek büyüme oranları elde eden ülkeler arasında yer aldı.
  • 2013 yılındaki Gezi Olayları Türk finans sistemine etki etmiştir. Faiz oranları son dört yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Merkez Bankası son dört yılın en büyük rezerv kaybını yaşamıştır.
  • 2018 yılında Rahip Brunson krizi yaşandı. Türkiye ile ABD arasında neden olan gerilim nedeniyle ABD’nin ekonomik yaptırımları sonrası Ağustos ayında Dolar kuru 7 TL’ye kadar çıkarak rekor kırdı. Rahip Brunson davasından çıkan tahliye kararı, uzun süredir ateşi düşmeyen Dolar kurunu 6 TL’nin altına taşıdı.

Şimdi 1990 sonrası Türkiye’deki ekonomik ve siyasi gelişmeler konumuzda siyasi gelişmelere yer verelim.

? 1990 Sonrası Türkiye’de Yaşanan Siyasi Gelişmeler:

1990 sonrası hafızalara birçok gelişme kazanmıştır. 28 Şubat Postmodern Darbesi, Gezi Parkı Olayları, 15 Temmuz darbe girişimi ise bunlardan bazılarıdır.

28 Şubat Postmodern Darbesi (1997) :

28 Şubat 1997 tarihinde MGK (Merkez Güvenlik Kurulu) bildirisi siyasi tarihimize 28 Şubat postmodern darbesi olarak geçmiştir. Askeri bir darbe olan 28 Şubat darbesinde asker, diğer darbelerden farklı olarak kamuoyu, sivil toplum örgütleri ve medyanın da desteğini almak istemiştir.

28 Şubat MGK bildirisi ile Refah-Yol Hükümetini oluşturan partiler itibarsızlaştırılmış, topluma irtica (gericilik, önceki duruma dönme) korkusu yayılarak demokrasiye müdahale edilmiştir.

28 Şubat postmodern darbesine gidişi hızlandıran gelişmeler ise şunlar olmuştur:

  • Hükümetin dış politika tercihleri.
  • Başbakan Necmettin Erbakan’ın İslam ülkeleriyle ilişkileri geliştirme çabasının Türkiye’nin yönünün Doğu’ya çevrilmesi şeklinde değerlendirilmesidir.

Bunların yanında özellikle 1997 yılında yaşanan bazı olaylar da bu süreci hızlandırmıştır. Bu olaylar ise şunlardır:

  • 11 Ocak’ta Başbakan Necmettin Erbakan’ın tarikat ve cemaat liderlerine iftar yemeği vermesi basında tarikat yemeği olarak lanse edildi.
  • 3 Şubat’ta Sincan’daki Kudüs Gecesi etkinliğine Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) inceleme başlattı.
  • 4 Şubat’ta Ankara’nın Sincan ilçesinde askeri araçlardan oluşan konvoy Akıncı Üssü’ne “motorlu yürüyüş” gerçekleştirdi. Olay 5 Şubat’ta gazetelere “Sincan’dan Ordu Geçti” başlığı ile yansıdı.
  • 21 Şubat’ta Genelkurmay İkinci Başkanı Org. Çevik BirSincan’da demokrasiye balans ayarı yaptık.” şeklinde değerlendirmede bulundu.

Ve 28 Şubat. 28 Şubat 1997 tarihinde toplanan hükümete bir dizi öneriler listesi sundu. Bu öneriler kamuoyunda ise postmodern bir darbe olarak adlandırıldı.

Postmodern darbe: 28 Şubat (AA)

28 Şubat sonrasında Başbakan ve Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan 18 Haziran’da istifa etmek zorunda bırakılmıştır.

Gezi Parkı Olayları (2013) :

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 16 Eylül 2011 tarihinde kabul ettiği Taksim Yayalaştırma Projesi ile Tarihi Topçu Kışlası’nın İstanbul’a yeniden kazandırılması kararı sonrasında 4 Ekim 2012 tarihinde yol genişletme çalışmaları başlatmıştır. Bu kapsamda bazı ağaçların yerlerinin değiştirilmesi ve sökülmesi söz konusu olmuştur. Bu projeye karşı çıkan bazı kesimler ise Gazi Parkı’nda oturma eylemi başlatmışlardır. Bu eyleme karşı ise 29 Mayıs 2013 sabahı polis müdahalede bulunmuştur.

Bu eylem ve müdahale sosyal medyada hızla yayılmış eylemin kapsamı ve şiddeti giderek artmıştır. Parktaki eylemci sayısı da çok hızlı şekilde artmış hatta Ankara ve İzmir’e de eylemler sıçramıştır.

Eylemlerde şiddet olayları giderek artınca güvenlik güçleri 15 Haziran 2013 tarihinde duruma müdahale etmiş ve park alanı boşaltılarak eylemin şiddeti azalmaya başlamıştır.

gezi parkı olayları
Gezi Parkı Olayları

15 Temmuz Darbe Girişimi (2016) :

Şimdi sıra geldi o hain geceye. 15 Temmuz 2016 tarihine. Aslında hepimiz yakından biliyoruz bu geceyi fakat yine de değinmekte fayda var.

FETÖ/PDY ‘nin (Paralel Devlet Yapılanması) ülke içinde en çok büyüdüğü dönem 2000’li yılların başları olmuştur. Bu yıllarda örgüt gerek ekonomik gerekse siyasi olarak büyük bir güce ulaşmış, devlet kurumları içinde iyice yapılanmaya başlamıştır. Bu yapılanma başta adliye, mülkiye, askeriye, eğitim ve emniyet olmak üzere neredeyse tüm kurumlarda kendini göstermiştir.

FETÖ önce 17/25 Aralık 2013 tarihlerinde siyasal iktidarı devirme yoluna gitmiş ve toplumsal algı yaratmak istemiştir fakat istenen bu algı toplumda karşılık bulmamıştır. Örgütün bu girişimi sonrası devlet, tüm devlet kurumları ve ordudan bu örgütün temizlenmesi çalışmalarını başlatmıştır. Bu kapsamda 2015 yılında örgütün medya ve finans unsurlarına darbeler vurulmuş, yargıdaki gücü kırılmıştır.

Ve tarihi 15 Temmuz 2016. Ordu içindeki FETÖ mensupları 15 Temmuz 2016 tarihinde Pensilvanya’da bulunan terörist başı Fetullah Gülen’den aldıkları talimatla iktidarı devirip Türkiye’yi işgal etmek için harekete geçmiştir. Bu kalkışma girişiminde TBMM, köprüler, kavşaklar, stratejik noktalar ve sivil vatandaşlar karadan ve havadan bombalanmıştır.

Gece 00.13’te ise TRT’de yayın akışına ara verilerek darbe bildirisi okutulmuştur.

TRT’de zorla okutulan TSK Darbe Bildirisi – Tijen Karaş (TRT)

00.37’de ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, başkomutan
sıfatıyla CNN Türk canlı yayınına katılarak Türk milletini vatanına ve demokrasisine sahip çıkması için meydanlara davet etmiştir.

Darbe girişimi gecesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın CNN Türk Canlı Bağlantısı

16 Temmuz 20.02’de darbe girişimi kahraman Türk milleti ve güvenlik birimleri tarafından tamamen sonlandırıldı. Darbe sırasında 250 vatansever Türk insanı şehit, 2193 insan da gazi oldu.

Şehit Astsubay Başçavuş Ömer Halisdemir, Özel Kuvvetler Komutanlığına girmeye çalışan darbeci general Semih Terzi’yi, Özel Kuvvetler Komutanı Korgeneral Zekai Aksakallı’dan aldığı “vur” emriyle alnından vurarak öldürmüştür. Ömer Halisdemir ise Tuğgeneral Semih Terzi’nin yanında bulunan cuntacı askerler tarafından şehit edilmiştir. Ömer Halisdemir 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin seyrini değiştirmiş ve demokrasinin simgesi haline gelmiştir.

Şehit Ömer Halisdemir’in adı “Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi”ne verilmiştir. Türk halkı, yeni doğan çocuklara Ömer Halis Demir’in adını vererek bu kahramana duyduğu sevgiyi göstermiştir.

ömer halisdemir
Ömer Halisdemir

Bu yazımızda 1990 sonrası Türkiye’deki ekonomik ve siyasi gelişmeler konusuna değindik. Sıradaki konumuz ise 1990 sonrası Türkiye’de yaşanan bilimsel gelişmeler ile ilgili olacak.


Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://askon.org.tr/en/askon-15-temmuzda-milletimiz-ozune-donmustur-2/
https://sarkac.org/2016/12/2017ye-girerken-1994u-hatirlamak/
https://paratic.com/2001-krizi/
https://www.bolgegundem.com/gezi-parki-olayi-nedir-nasil-basladi-gezi-parkinda-neler-yasandi-459595h.htm
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/15-temmuz-gecesi-kahramani-omer-halisdemir-kimdir-nereli-omer-halisdemirin-hikayesi-41564358

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat
Kapat
Full Screen Image

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(