Biruni

Biruni Kimdir?

“Sarayımın en kıymetli hazinesi.”

Gökbilim, matematik, doğa bilimleri, coğrafya ve tarih alanındaki çalışmalarıyla bilinen tam adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Birûnî olan Biruni ’nin Batı dillerinde ki adı Alberuni veya Aliboron olarak geçer. Matematikten fiziğe çok yönlü bir bilim adamı olan Biruni bir çok bilim dalında çalışmalar yapıp eserler vermiştir.

973 yılında Harezm’de dünyaya geldi. Bilimsel konularla ilgili ilk eğitimini Ebu Nasr Mansur’dan aldı. Ebu Nasr Mansur, seçkin bir matematikçi ve gökbilimciydi. El-Biruni’ye Öklid geometrisi ve Batlamyus astronomisini öğretti. 11. yüzyılın önemli Müslüman hükümdarlarından Gazneli Mahmut Hindistan’a yaptığı seyahatlerde El-Biruni’yi yanında götürdü. Hatta Gazneli Mahmut , Biruni için; “Sarayımın en kıymetli hazinesi.” demiştir. El-Biruni, 1017-1030 yılları arasında Hindistan’da yaşamıştır. Hindistan’da yaşadığı dönemde meşhur eseri Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind’i yazdı.

Dünya’nın çapını hesapladı…

Biruni, güneşin hareketlerinden, mevsimlerin ne zaman başlayıp ne zaman bittiğini hesapladı. Bu günkü değerlerine çok yakın olarak dünyanın çapını buldu. Jeodezi biliminin kurucusu oldu. Trigonometrinin astronomiden ayrı bir bilim olarak görülmesi gerektiğini savundu. Trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın birim olarak kullanılmasını önerdi. Ünlü bilim adamı Biruni; Aristo, Arşimet ve Demokritus gibi Yunan filozofların çalışmalarından etkilenmiştir.

Geliştirmiş olduğu astronomi ve coğrafya ölçümleri için birçok alet ne yazık ki kaybolmuştur. Günümüze kadar ulaşanları ise piknometre, mekanik usturlap ve bazı harita projeksiyonlarıdır. El-Biruni’nin aynı zamanda yazmış olduğu ansiklopediler vardır. El-Asar’il-Bakiye an’il-Kuruni’I Haliye adlı eserinde Orta ve Yakın Doğu’da kullanılmakta olan takvimleri gösterdi. Hindistan’ın erken ortaçağ bilimlerini betimleyerek, matematik, astronomi ve astrolojinin temellerini anlattı. El-Kanunü’l-Mesudi kitabı ile ayrıntılı bir matematiksel coğrafya eseri yazdı. İstihrâc el-Evtâr fî Dâire isimli kitabında Orta Asya’nın topoğrafyasını belirledi. Kitabü’I Cemahir fi Ma’rifeti Cevahir’de 50’nin üzerinde mineral, maden, metal, alaşım, porselen gibi maddeler hakkında detaylı bilgi verdi. Kitabında, her bir maddenin, maddeleri birbirinden ayırt etmeye yarayan özgül ağırlıklarını gösterdi. Ömrü boyunca incelediği bitkileri Kitâbü’s-Saydele isimli kitabında listeledi ve doğal ilaçların hangi hastalıklara iyi geldiğini kapsamlı bir şekilde anlattı.

Bilim adamlarına ilham kaynağı oldu…

Galileo’dan 600 sene önce dünyanın döndüğü fikrini ilk olarak Biruni ortaya attı. Dünya dönüyorsa, ağaçlar ve taşların neden fırlamadığı sorusuna, merkezde bir çekicilik olduğu ve her şeyin dünyanın merkezine düştüğü cevabını verdi. Kuzey, Güney, Doğu ve Batı’nın farklı noktalarda buluştuğunu; denizlerin ardında bir karanın bulunduğunu (Bugünkü Amerika) öngördü.El-Biruni, 75 yaşında hayata gözlerini yumdu. Kendisinden çok sonra gelen Newton, Toricelli, Copernicus, Galileo gibi bilim adamlarının bir çoğuna ilham kaynağı oldu.