I.Dünya Savaşı’nın Nedenleri

Evet arkadaşlar konumuz dünyanın kaderini değiştiren ve o güne dek emsali görülmemiş olan I.Dünya Savaşı .

Tabii I.Dünya Savaşı ayrıntıları ile ele alınması gereken bir konu. Ben de bilmiyorum fark ettiniz mi ama konuları fazla uzun tutup sıkıcılıktan uzak durma taraftarı oldum. Bu nedenle bu önemli konuyu ayrı ayrı yazılar halinde ele almak istedim.

I.Dünya Savaşı konumuzun ilk yazısında bu savaşın nedenlerini genel olarak ve Osmanlı açısından ele alacağız.

Belki aklımıza dünya savaşı denilince dünyadaki tüm ülkelerin katıldığı savaş gelebilir. Fakat dünya savaşı denmesinin asıl sebebi katıldığı ülkeler değil özellikle sonuçları itibari ile topyekun tüm dünyayı etkisi altına almasıdır.

I.Dünya Savaşı ‘nın en genel nedeni olarak özellikle Fransız İhtilali’nin getirmiş olduğu milliyetçilik akımı parelelinde gelişen ulusların millî devlet kurma düşüncelerini gösterebiliriz. Diğer bir önemli neden olarak ise sömürgeci devletlerin rekabetini göstermek mümkündür. Zira bu rekabet yarışı giderek silahlanma yarışına ve bloklaşmalara neden olmaktaydı.

Bu bloklaşmalar çerçevesinde Almanya’nın başı çekmesiyle Avusturya-Macaristan ve İtalya 1882’de Üçlü İttifak (Bağlaşma) Devletleri’ni; bu birlikteliğe karşı olarak ise İngiltere ve Fransa İtilaf (Anlaşma) Devletleri’ni kurdu. Daha sonra İtilaf Devletleri’ne Rusya’nın da katılmasıyla 1907’de Üçlü İtilaf Devletleri kurulmuş oldu.

O halde özetle genel nedenler olarak; milliyetçilik akımı, sömürgecilik yarışı, ham madde ve pazar arayışı, devletlerarası bloklaşmalar ve silahlanma yarışlarını sayabiliriz. Aşağıda da bu nedenleri maddeler halinde bir kez daha göreceğiz.

Şimdi I.Dünya Savaşı ‘nın genel ve özel nedenleri ile Osmanlı’nın savaşa dahil olmasının nedenlerini maddeler halinde inceleyelim.

I.Dünya Savaşı ‘nın Genel Nedenleri:

• Fransız İhtilali’nin getirdiği bağımsızlık ve milliyetçilik akımları.
• Sanayi İnkılabı sonucu gelişen sanayileşme ve bu doğrultuda meydana gelen ham madde ve pazar arayışlarının sömürgeci devletleri karşı karşıya getirmesi.
• Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini tamamlaması sonucu dengelerin bozulması.
• Bloklaşmalar arası silahlanma yarışının hızlanması.

Bloklar:

( Mobil görünümde tablonun ekrana sığmaması halinde tabloyu yana kaydırınız.)

I.Dünya Savaşı ‘nın Özel Nedenleri:

• İngiltere’nin sömürdüğü topraklar neredeyse kendi topraklarının 100 katından fazlaydı. Almanya ise sömürgecilik yarışında İngiltere’yi tehdit edebilirdi. Bu nedenle iki taraf arasında gerek siyasi gerekse sömürgecilik anlamında şiddetli rekabet yaşanmaktaydı. İşte bu rekabet I.Dünya Savaşı ‘nın çıkmasında en önemli etkenlerden biri olmuştu.
• Alsas Loren ( Alsace Lorraine ) adındaki bölge kömür yatakları bakımında oldukça zengindi ve Fransa bu bölgeyi 1871 yılında yapılan Sedan Savaşı‘nda Almanya’ya kaptırmıştı. Savaşın bir nedeni de Fransa’nın Alsas Loren’i Almanya’dan tekrar almak istemesiydi.

• Rusya boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek istiyordu. Bunun için de Almanya ve Avusturya-Macaristan’ı etkisiz hale getirmesi gerekliydi. Tabii karşı taraftan da Avusturya-Macaristan Sırbistan’ı ele geçirip doğuya doğru genişleyip Rusya’yı Balkanlar’da uzaklaştırmak istiyordu. Ayrıca Almanya’da Rusya’nın bu politikası Almanya’yıda tedirgin etmişti. Bu düşünceler de savaşın çıkmasında etkili oldu.
• Rusların Slavları birleştirme politkası olan Panslavizm de Avusturya-Macaristan’ı etkiledi ve bu durum Slav-Germen çatışmasını tetikledi.
• Sömürgecilik yarışına siyasi birlerini yeni tamamlayan devletler de dahil olmuştu. Almanya ve İtalya.

Dikkat ettiyseniz buraya kadar olan kısımda Osmanlı’dan henüz söz etmedik. Osmanlı Devleti’de böyle büyük bir savaş başladığında yalnız kalmayı istemiyordu. Yani sadece karar vermek zorundaydı. Hangi tarafta yer almalıyım? Osmanlı önce İtilafların yanında yer almak için teklif yapsa da bu teklif reddedildi ve Osmanlı’nın tarafsız kalması istendi. Böylelikle İngiltere ve Fransa, müttefikleri olan Rusya’ya yardım edebilmek için Boğazlardan serbestçe geçebileceklerdi. Osmanlı Devleti tarafsız kalması karşılığında; kapitülasyonların kaldırılması, Ege Adaları’nın kendisine verilmesi, Mısır meselesinin çözümü gibi isteklerde bulundu. Fakat
İngiltere ve Fransa bu isteklere olumlu yanıt vermediler. Birazdan yine bu konuya değineceğiz.

Fakat Almanya Osmanlı’nın savaş girip kendi saflarında savaşmasını istiyordu. Bakalım Almanlar neden Osmanlı’yı kendi saflarına çekmek istediler.

Almanya’nın Osmanlı Devletini Yanına Çekmek İstemesinin Nedenleri:

• Savaşı Orta Doğu’ya kaydırıp Avrupa’da rahatlamak.
• Rusya’yı Avrupa dışında bir devletle uğraştırmak.
• İngilizlerin sömürge yolunu kesmek.
• İtilaf devletlerinin boğazlar vasıtasıyla Rusya ile irtibatını engellemek.
• Yeni cephelerin açılmasıyla savaş yüklerini hafifletmek.
• Osmanlı’nın ham madde ve insan gücünden faydalanmak.
• Osmanlı’ya ait olan Musul-Kerkük petrollerinden de faydalanmak.
• Halifelik gücünü elinde bulunduran Osmanlı vasıtasıyla Rusya’daki Müslüman Türkleri Rusya’ya, sömürgelerdeki Müslümanları ise İngiltere ve Fransa’ya karşı kışkırmak.

Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri’ne yaptığı ittifak önerisinin reddedilmesi
üzerine Almanya’ya yakınlaştı. Şimdi Osmanlı açısından Almanya’nın yanında savaşa girmesinin nedenlerine bakalım.

Osmanlı’nın Almanya’nın Yanında Savaşa Girmesinin Nedenleri:

• İttihat ve Terakki yöneticilerinin Almanya’ya karşı sempati duymaları.
• Almanların savaşı kazanacağına kesin gözüyle bakılması.
• Almanya’dan da alınacak destekle Osmanlı’nın kaybettiği toprakları geri kazanabileceği düşüncesi.
• 2 Ağustos 1914’te Almanya ile Osmanlı arasında gizli bir antlaşma yapılması.
• Osmanlı Devleti’nin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi.

Son olarak İtilaf Devletlerinin neden Osmanlı’nın savaşa girmesini istemedikleri konusuna maddeler halinde bakalım.

İtilaf Devletleri’nin Osmanlı’nın Savaşa Girmesini İstememe Nedenleri:

• Savaş alanının genişlemesini istememeleri.
• İngiliz sömürge yolunu tehlikeye atmak istememeleri.
• Rusya ile olan bağlantının kesilmesini istememeleri.
• Müslümanların isyan etmelerini istememeleri.

Evet bu yazımızda savaşın nedenlerine ana hatlarıyla değinmiş olduk. Savaşın başlamasını ve Osmanlı’nın açtığı cepheleri bir diğer yazımızda göreceğiz.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.