Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919)

Değerli arkadaşlar bu yazımızda Sivas Kongresi kararlarını, Sivas Kongresi’nde tartışılan konuları, kongreye katılımın az olmasının nedenlerini ve bu kongrenin öneminden bahsedeceğiz.

Hatırlanacağı üzere Anadolu’nun en güvenli yer olan Sivas’ta acil olarak bir kongre toplanması kararı Amasya Genelgesi ile kararlaştırılmıştı. Mustafa Kemal de alınan karar gereği, Erzurum Kongresi’nde oluşturulan Temsil Heyeti’nden bazı üyelerle birlikte 2 Eylül 1919’da Sivas’a geldi.

Bu arada Sivas Kongresi’nin toplanmasına az bir zaman kala Damat Ferit Hükümeti ve İngilizler, Sivas Kongresi’nin dağıtılması, Mustafa Kemal ve arkadaşlarının tutuklanması için Elazığ Valisi Ali Galip’i görevlendirdi.

Mustafa Kemal olaydan haberdar oldu ve Ali Galip’in üzerine milli güçleri gönderip kuvvetlerini dağıttı. Böylece kongrenin toplanmasını engelleme girişimleri sonuçsuz kaldı.

Bu olay sonrası Mustafa Kemal Paşa, İstanbul Hükümeti’ne bir telgraf çekti ve “Yaptıklarınızın hesabını bu millet, elbet bir gün sizden soracaktır.” diyerek tepkisini belirtti.

Nihayet Sivas Kongresi İtilaf Devletleri’nin ve İstanbul Hükûmeti’nin her türlü tehdit ve engellemelerine rağmen kongre 4 Eylül 1919’da Sivas Lisesi’nde yapıldı.

Sivas Kongresi’ne Katılımın Az Olmasının Sebepleri:

Sivas Kongresi, 4 Eylül 1919’da 38 delegenin katılımıyla toplandı. Katılımın beklenenin altında gerçekleşmesinin bazı sebepleri şunlardır:

• Elazığ Valisi Ali Galip ve Ankara Valisi Muhittin Paşa’nın kongreye katılacak delegeleri engelleme faaliyetleri,
• İşgal güçlerinin delegelere baskıları,
• Fransızların Sivas’ı işgal edeceği söylentileri,
• Bazı delegelerin kongreyi gereksiz bulması.

Sivas Kongresi Başlarken Yaşanan Bazı Tartışmalar:

Sivas Kongresi yaşanan bazı tartışmalarla başladı. Bu tartışmalar:

• Mustafa Kemal ile Rauf Orbay arasında başkanlık yarışı yaşandı. Bazı delegeler Mustafa Kemal’i Kongreye başkan seçmek istemediler. Ancak yapılan ilk oturumda oyların çoğunu alan Mustafa Kemal, Kongre başkanlığına, kongre sonunda ise Temsil Kurulu Başkanlığı’na seçildi.
  • Mustafa Kemal’in ulusal bir lider haline geldiği söylenebilir.
• Delegelerin büyük bir kısmı ABD mandasını savundu. Fakat Mustafa Kemal ise, ABD mandasının Türk milleti için uygun olmadığını delegelere anlatıp kabul ettirince; ABD mandası da kesin olarak reddedildi.
• Mustafa Kemal’in saltana bağlılık yemini etmek istememesi üzerine de tartışmalar yaşanmıştır.

Sivas Kongresi Kararları:

1. Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar genişletildi ve bölgesel ifadeler değiştirilerek bütün memleketi kapsayacak hâle getirildi. Bu nedenle Sivas Kongresi, Erzurum Kongresi’ne göre daha kısa sürede tamamlanmıştır.
2. Bütün millî cemiyetler, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirildi. Bu kararın amacı;
   • Milli mücadeleyi tek elden yürütmek,
   • Milli teşkilatı tüm ülkeye yaymaktır.
3. Tam bağımsızlıkta karar kılınarak manda ve himaye düşüncesi bir daha gündeme gelmemek üzere kesin olarak reddedilmiştir.
   • Bu kararın çıkması Türk Milleti’nin kayıtsız şartsız tam bağımsızlığı hedeflediğini göstermektedir.
4. Osmanlı hükümeti bir dış baskı karşısında vatanın her hangi parçasını terk ve ihmal etmek zorunda kalırsa; halife ve saltanatın, vatan ve milletin korunmasını sağlayacak her türlü tedbir alınmıştır.
5. İtilaf devletlerinden haklarımıza saygı gösteren haklı ve adaletli bir karara varmalarını bekleriz.
6. İlk kez Erzurum’da oluşturulan ve sadece doğu illerinde yetkili kılınan Temsil Heyeti, “Yurdun bütününü temsil eder” şeklinde yeniden düzenlenerek, ulusal hale getirildi.
7. Halkın Milli Mücadele’den haberdar olması için bir gazete çıkarılması kararlaştırıldı.
8. Damat Ferit Paşa hükümetinin iş başından uzaklaştırılmasına kadar İstanbul ile ilişkilerin kesildiği bildirildi.

Sivas Kongresi Sonrası Yaşanan Gelişmeler:

• Temsil Heyeti Ali Fuat Cebesoy‘u Batı Cephesi Kuvay-i Milliye komutanlığına tayin etti.
  • Temsil Heyeti ilk defa yürütme yetkisini kullanmıştır.
• Temsil Heyeti tarafından Damat Ferit Paşa Hükûmeti görevden çekilene kadar, İstanbul ile her türlü haberleşmenin kesildi. Sivil ve askerî bütün yazışmaların Sivas’taki Temsil Heyeti ile yapılması istendi. Bunun üzerine Padişah Vahdettin olaylara sebep olduğu için Damat Ferit Paşa’yı görevden aldı ve yerine Ali Rıza Bey‘i getirdi.
  • Bu durum Temsil Heyeti’nin İstanbul hükümeti karşısında elde ettiği ilk siyasi başarıdır.
• Yayın yoluyla propaganda yapmak, ulusu milli mücadele etrafında toplamak ve ulusal hareketin haklılığını duyurmak için, Sivas’ta “İrade-i Milliye” adlı bir gazete çıkarılmaya başlandı. (Daha sonra Ankara’da “Hâkimiyet-i Milliye” olarak çıkarılacak olan bu gazete, ulusal mücadelenin ilk yarı resmi yayın organı oldu.)

Sivas Kongresi’nin Önemi:

• Kongreler dönemi kapanmıştır.
• Misak-ı Milli esasları belirlenmiştir.
• Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale gelmiştir.
• Mustafa Kemal lider olarak benimsenmiştir.
• Erzurum Kongresi kararları ulusallaştırılmıştır.
• Tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkeleri temel prensip olarak kabul edilmiştir.
• Mandacılık kesin olarak reddedilmiştir.
• Sivas Kongresi izinsiz toplanmasından; hakkında tutuklama kararı olan Mustafa Kemal’i kendisine başkan seçtiğinden ve aldığı kararlardan dolayı ihtilalcidir.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.

https://www.instagram.com/p/BwJavt4l6d7/