Amasya Görüşmeleri (20–22 Ekim 1919)

Bu yazımızda Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümeti arasında gerçekleşen Amasya Görüşmeleri, bu görüşmede çıkan kararları ve son olarak Amasya Görüşmeleri önemini inceleyeceğiz.

Hatırlanacağı üzere Sivas Kongresi sonrasında İstanbul’da 2 Ekim 1919’da Damat Ferit Hükümeti istifa etmiş ve yerine Ali Rıza Paşa Kabinesi kurulmuştu.

Ali Rıza Paşa milli mücadele taraftarlarına karşı ılımlı bir tutum sergileyerek durumu kontrol altında tutmak istiyordu. Öyle ki Ali Rıza Paşa “Anadolu hareketine kayıtsız olmadıklarını” ifade eden ılımlı bir açıklama yaptı. Buna karşılık ise Temsilciler Kurulu da bir açıklama yaparak, “İstanbul’da kurulan Ali Rıza Paşa Hükümeti’ni, ulusal kararlara karşı
çıkmaması koşuluyla desteklediklerini” belirtmiştir.

Bunun üzerine İstanbul Hükümeti Bahriye Nazırı Salih Paşa’yı Temsil Heyeti ile görüşmek amacıyla Amasya’ya gönderme kararı aldı. Görüşmeye Milli mücadele adına ise Mustafa Kemal ve arkadaşları (Rauf Bey, Bekir Sami Bey) katıldı.

Amasya Görüşmeleri Kararları:

1. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, İstanbul Hükümeti’nce tanınacaktır.
2. İtilaf Devletleri’yle yapılacak barış görüşmelerine Temsil Heyeti’nin de uygun gördüğü temsilciler gönderilecektir.
3. Azınlıklara devletin siyasi egemenliğini ve sosyal dengesini bozacak ayrıcalıklar verilmeyecektir.
4. Sivas Kongresi kararları İstanbul Hükümeti tarafından kabul edilecek ve zararlı cemiyetler kapatılacaktır.
5. Hiçbir himaye ve manda kabul edilmeyecektir. Türk vatanının bütünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktır.
6. Osmanlı Mebusan Meclisinin güvenlik bakımından İstanbul’da toplanması uygun olmadığından Anadolu’nun güvenli bir yerinde toplanmalıdır. Mustafa Kemal Paşa’nın Mebusan Meclisi’nin İstanbul dışında toplanmasını istemesinin nedenleri şunlardır;
   • İstanbul’un İtilaf Devletleri’nce fiilen işgal edilip baskı altında tutulması
   • İstanbul’da saltanat taraftarlarının çoğunlukta olması
   • Bütün zararlı cemiyetlerin merkezinin İstanbul olması
7. Mebusan Meclisi’nin toplanması için seçimlere gidilecek, seçimler tam bir serbestlik içinde yapılacaktır.

Salih Paşa bu kararların dışında, eğer şartlar müsait olursa uygulanabilme sözü verdiği şu gizli kararları da kabul etmiştir;

• İzmir’in kurtarılmasına çalışılacaktır.
• Milliyetçi basın üzerindeki sansür kaldırılacaktır.
• İşgalcilerle işbirlikçilik yapan cemiyetler ile basın -yayın organlarının çalışmalarına engel olunacak, yine bu davranışlarda bulunan kamu görevlilerine de işten el çektirilecektir.

Amasya Görüşmeleri’nin Önemi:

• Amasya Görüşmeleri ile İstanbul Hükümeti; Temsil Heyeti’ni, Sivas Kongresi kararlarını ve Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni resmen tanımış oldu.
• Amasya Görüşmeleri Temsil Heyeti’nin ikinci siyasi başarısıdır.
• Temsil Heyeti’nin siyasi etkinliği artmıştır.
• Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümeti arasındaki ilişkiler yumuşamaya başlamıştır.
• Meclis-i Mebusan’ın toplanması kararlaştırılmıştır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.