Tarih Dersleri

XVIII. Yüzyıl Islahatları | Lale Devri

Osmanlı Devleti tarihinde 1718 Pasarofça Antlaşması’yla başlayıp 1730 Patrona Halil İsyanı’yla biten döneme Lale Devri denilmiştir. Lale Devri denilince çoğu kişinin aklına Osmanlı’nın eğlence,zevk,sefa ve lüks içinde yaşadığı dönem gelse de Lale Devri kültürel ve sosyal alanda reform sayılabilecek gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur.

Lale Devri, Osmanlı ve Avrupa ilişkilerinin geliştiği bir dönemdir. Avrupa’nın neden üstünleştiği konusunun araştırılması gerekliliği vurgulanmış ve Avrupa’ya ayak uydurabilmek için çalışmalar yapılmıştır.

Bu yazımızda Lale Devri ‘nde yapılan bu ıslahat çalışmalarına ve 18. yüzyıl’da yapılan diğer ıslahatlara yer vereceğiz. Fakat öncesinde 18. yüzyıl ıslahatlarının (Gerileme Dönemi) özelliklerine genel hatlarıyla değinelim.

Gerileme Dönemi Islahatlarının Genel Özellikleri:

  • Yapılan ıslahatlarda Batı (Avrupa) örnek alındı.
  • Islahatlar baskı ve şiddet yoluyla benimsetilmek istendi.
  • 17. yüzyılda yapılan ıslahatlara göre daha kapsamlı ve daha kalıcı oldu.
  • Islahatlar hukuk hariç her alanda yapılsa da en çok askeri alanda yapıldı.
  • Saray,ulema ve asker bu ıslahatlara karşı çıktı.

III. Ahmet (Lale Devri) Islahatları :

III. Ahmet; 1703 yılında ekonomik sorunlar ve başkentin Edirne’ye taşınacağı söylentileri üzerine meydana gelen Edirne Vakası sonucu tahta çıkmıştır. III. Ahmet dönemi Lale Devri olarak bilinmektedir.

Lale Devri, 1718 Pasarofça Antlaşması ile başlayıp, 1730 Patrona Halil İsyanı ile sona eren dönemdir. Bu dönem, zevk ve eğlencenin yanında ıslahatların da yapıldığı bir dönem olmuştur.

Lale Devri’nin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır. Ünlü minyatürcüsü Levni, ünlü şairi ise Nedim’dir.

Lale Devri ıslahatlarında ilk kez Avrupa örnek alınmıştır. Bu dönemde askeri alanda ıslahat yapılmamıştır.

“Gönül o âfete meftûndu Lâle Devri’nde.”

Yahya Kemal Beyatlı

Lale Devri’nde yapılan ıslahatlar şunlardır:

  • Lale Devri’nin en önemli gelişmesi matbaa‘nın kullanılmaya başlanmasıdır. İbrahim Müteferrika ve Said Efendi‘nin çalışmalarıyla açılan matbaa (ilk sivil matbaa) aynı zamanda Osmanlı Devleti’ne getirilen ilk teknik yenilik olmuştur. (Macaristan’dan getirilmiştir.) Matbaanın kağıt ihtiyacını karşılamak için Yalova’da kağıt imalathanesi açılmıştır.
ibrahimmuteferrika
i̇brahim müteferrika tarafından basılmış olan çok nadir ortadoğu/i̇ran haritası | haritanın başlığı: memalik-i i̇ran
  • Topkapı Sarayı’nda ve Yeni Cami’de kütüphane kurulmuştur.
  • Lale Devri’nde Avrupai tarzdaki yenileşmenin öncüsü olan Mehmed Said Efendi, Avrupa’da “Turkuveri” (Türk Modası) akımını başlatmıştır.
  • İstanbul, büyük yangınlara maruz kaldığı için Gerçek Davut Ağa‘nın da katkılarıyla Yeniçeri Ocağına bağlı “Tulumbacılar” adıyla ilk defa düzenli bir itfaiye teşkilatı kurulmuştur.
  • İran’dan çiçek aşısı getirilmiştir.
  • Barok ve Rokoko tarzı mimari eserler yapıldı.
avrupada turk modasi turquerie akimi 5
turkuveri akımının etkisiyle fransızlar tablolarında türk kıyafetleri içindeki insanlara yer vermişlerdir.
  • İstanbul’da çini,çuha ve kumaş atölyeleri kurulmuştur.
  • Avrupa’ya ilk kez geçici elçiler gönderildi. (Paris, Moskova, Viyana, Varşova)
  • 28 Mehmet Çelebi tarafından Paris Sefaretnamesi yazılmıştır. Bu eser batıya açılan ilk pencere olarak kabul edilmektedir.
  • Tercüme Heyetleri kurularak Doğu Klasikleri Türkçe’ye çevrildi.
  • Resim ve minyatür gelişmiş, özellikle minyatür alanında Levni gibi ünlü bir sanatçı yetişmiştir. Dönemin ünlü şairi ise Nedim‘dir.
  • Devlet adamlarının portreleri yapılmıştır.
  • Versay Sarayı’nın örnek alındığı Sadabad Sarayı yapılmıştır.

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın İran’a sefere çıkmayı reddetmesi üzerine Patrona Halil İsyanı çıkmış ve sonucunda sadrazam öldürülmüş, III. Ahmet ise tahttan indirilmiştir. Bu isyan ile Lale Devri sona ermiştir.

I. Mahmut Islahatları :

Tahta çıktığında ilk iş olarak Patrona Halil’i ortadan kaldıran I. Mahmut özellikle askeri alanda birçok ıslahat yapmıştır.

I. Mahmut Dönemi’nde yapılan ıslahatlar şunlardır:

  • Ülke içinde halk kütüphaneleri açmış ve el yazması eserleri toplatmıştır.
  • İlk defa Batı tarzda askeri ıslahatlar yapılmıştır.
  • Osmanlı – Avusturya Savaşları sırasında Avusturya ordusunda görev yapan Fransız asıllı Kont Dö Boneval’in ülkeye ilticası kabul edildi. Müslüman olan ve Humbaracı Ahmet Paşa ismini alan Kont Dö Boneval, Osmanlı ordusuna Batı tarzında bölük, tabur, alay sistemlerini getirdi. Ahmet Paşa topçu ve humbara ocaklarını tekrar düzenlemiştir.
  • Subay ihtiyacını karşılamak için Batı tarzında ilk teknik okul olan Hendesehane açılmıştır.

III. Mustafa Islahatları :

Askeri ve maliye alanında ıslahat yapılan III. Mustafa döneminin sadrazamı Koca Ragıp Paşa‘dır.

III. Mustafa Dönemi’nde yapılan ıslahatlar şunlardır:

  • Sürat Topçuları Ocağı kuruldu ve başına Macar asıllı Fransız Baron De Tott getirildi.
  • Baruthane ve Tersane ıslah edildi.
  • Saray masrafları kısıtlanmış ve bozuk olan maliye düzeltilmeye çalışılmıştır.
  • Esham ( İç Borçlanma) Sistemi getirilmiştir. ( Kağıt paraya geçişin ilk aşaması sayılır.)
  • Matematik ve astronomi kitapları tercüme edildi.

I. Abdülhamit Islahatları :

  • Esham sistemi uygulamaya geçirildi.
  • Cülus bahşişi verme geleneği kaldırıldı.
  • Yeniçeri sayımı yapıldı ve ulufe alım satımı yasaklandı.
  • III. Mustafa döneminde açılan Sürat Topçuları Ocağı geliştirildi.
  • Humbaracı ve Lağımcı Ocağı tekrar düzenlendi.
  • İstihkam okulu açıldı.
  • Levent Teşkilatı kaldırıldı.
  • Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
  • Bilim insanlarına kendi kıyafetleriyle ve kendi dinlerinde kalarak çalışmalarına izin verildi.

III. Selim (Nizam-ı Cedit) Islahatları :

Yaptığı ıslahatlarda Fransa’yı örnek alan III. Selim , radikal yönde ıslahatlar ilk Osmanlı padişahı olmuştur. III. Selim’in yaptığı ıslahatlara ise “Nizam-ı Cedit” denilmiştir.

III. Selim, 1807 yılında Kabakçı Mustafa Ayaklanması sonucunda tahttan indirilmiş ve bir süre sonra da öldürülmüştür.

III. Selim Dönemi’nde yapılan ıslahatlar şunlardır:

  • Avrupa’da ilk kez daimi elçilikler açılmıştır. (Paris, Berlin, viyana, Londra)
  • Meşveret Meclisi aktif hale getirilip, bilim insanlarından “Lahiya” ‘lar istenmiştir.
  • Yeniçerilere talim yapma zorunluluğu getirilmiştir.
  • Zahire Nazırlığı kurularak karaborsanın önüne geçildi.
  • Saray içinde bulunan altın ve gümüşler eritildi.
  • “Matbaa-i Amire” adında ile ilk devlet matbaası açıldı.
  • Askeri okullarda Fransızca dersler verilerek, Fransızca ilk zorunlu yabancı dil oldu.
  • Yeniçerilerin bostancı ocağına bağlı olarak Fransız tarzında “Nizam-ı Cedit Ordusu” kuruldu.
  • Nizam-ı Cedit ordusunun eğitimi için Levent ve Selimiye Kışlaları açıldı.
  • Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarını karşılamak için “İrade-i Cedit” hazinesi kuruldu.
the selimiye barracks 8425276098
selimiye kışlası
  • Osmanlı parasının yurt dışına akmaması için yerli malı kullanımı teşvik edilmiştir.
  • Şeyhülislam’ın yetkileri kısıtlandı ve ulemanın devlet işlerine karışması engellendi.
  • Vezir sayısı azaltıldı.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://www.sb.k12.tr/frankofon-bir-bakisla-turk-akimi-ve-oryantalizm-2/
https://twitter.com/izakyol/status/744685345074208768
https://sanatkaravani.com/avrupada-turk-modasi-turquerie-akimi/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Selimiye_Kışlası

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(