Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

Bu yazımızda saltanatın kaldırılması konusuna değineceğiz.

Her ne kadar Osmanlı Devleti, Mondros ve Sevr Antlaşmaları ile fiilen, bitmiş olsa da resmi olarak saltanat halen devam ediyordu. Bu durum ise hem ülkede hem İstanbul Hükümeti hem de TBMM Hükümeti olduğundan yönetimde ikilik meydana getirmekteydi.

Bu nedenle TBMM açısından saltanatın kaldırılması gerekli olsa da Milli Mücadele döneminde öncelikli konu vatanın kurtarılması olduğunda bu konu sonraya bırakılmıştı.

Büyük Taarruz zaferi ile Anadolu’daki Yunan işgali sona erip, 11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Anlaşması imzalandığında artık ülkenin tek siyasi gücü fiilen TBMM Hükümeti olmuştu.

Fakat buna rağmen İtilaf Devletleri, İsviçre’nin Lozan kentinde toplanacak olan barış konferansına yine ikilik çıkarmak için TBMM’nin yanı sıra İstanbul Hükûmeti’ni de davet etti.

İstanbul Hükûmeti de Ankara’ya barış konferansına birlikte katılmayı teklif etti. Fakat Mustafa Kemal; ““Barış konferansında Türkiye Devleti yalnız ve ancak TBMM Hükûmeti tarafından temsil olunur.” diyerek bu durumu reddetti.

Ülke içinde oluşan bu ikilik TBMM’yi bu sorunu çözmek için harekete geçirdi ve saltanatın kaldırılması artık tek çözüm oldu.

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) :

Ülke içinde oluşan bu ikilik durumunu çözmek için TBMM üyeleri bir kanun teklifi hazırladılar. Bu kanun teklifi saltanatın kaldırılması konusunu içeriyordu.

Bazı meclis üyeleri saltanatın kaldırılmasından yan değildi ve kanun teklifini komisyonlara havale ederek zaman kazanmaya çalıştılar.

Fakat Mustafa Kemal’in yaptığı konuşma sonrası 1 Kasım 1922’de TBMM, saltanatın kaldırılmasına ilişkin kanunu kabul etti. Böylece saltanat kaldırıldı ve Halifelik makamı da Osmanlı hanedanına bırakılmak şartıyla siyasi yetkisinden ayrılmış olarak yerinde kaldı.

Saltanatın kaldırılması ile artık Türk Milleti’nin tek temsilci TBMM haline geldi. Egemenlik ise TBMM’nin yani milletin eline geçti. Cumhuriyet’in İlanı’nın ise önü açılmış oldu.

Şimdi saltanatın kaldırılmasının nedenlerini ve sonuçlarını bir kez de maddeler halinde sıralayalım.

Saltanatın Kaldırılmasının Nedenleri:

• Osmanlı Devleti’nin fiilen sona ermesi ve resmi olarak da sonlandırılmak istenmesi,
• Ulusal egemenliğe engel olması,
• TBMM’nin 1921 Anayasası’nı kabul ederek Osmanlı’nın egemenlik haklarını ve yetkilerini elinden alması,
• Osmanlı Devleti’nin Mudanya Ateşkes Antlaşması ile hukuken sona ermesi,
• Lozan Barış Görüşmeleri’ne Osmanlı Hükümeti’nin de çağrılmış olması,
• Ülke yönetiminde ikilik oluşturması.

Saltanatın Kaldırılmasının Sonuçları:

• Sadece Halifelik yetkileri kalan son Osmanlı Padişahı Vahdettin, 17 Kasım 1922’de bir İngiliz zırhlısıyla İngiltere Hükümeti’ne sığınarak yurdu terk etmiştir.
  • Vahdettin önce İngilizlere ait Malta Adası’na gitti. Buradan Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in çağrısı üzerine Mekke’ye gitti. Burada yayınladığı bildiriden de sonuç alamayınca, İtalya’da San Remo şehrine yerleşti ve 1926 yılında burada vefat etti.
  • Vahdettin’in İngilizlere yazdığı sığınma mektubunda yalnızca, “Müslümanların Halifesi” ünvanını kullanması, siyasi yetkilerinin kalmadığını kabul ettiğinin göstergesidir.
  • TBMM, İngiltere’nin Vahdetin aracılığı ile Müslüman Anadolu halkını kışkırtmasını önlemek amacıyla 18 Kasım 1922’de Osmanlı hanedanından “Abdülmecit Efendi”yi Halife ilan etmiştir.
  • Saltanatın ve halifelik kamuoyunda şartlar henüz oluşmadığı için aynı anda kaldırılmamıştır.
• Osmanlı Devleti resmi olarak sona ermiştir.
• TBMM, Lozan Konferansı’na tek gitmiştir.
• Laiklik yolunda büyük bir adım atılmıştır.
• Devlet başkanlığı ve rejim sorunu ortaya çıkmıştır.
• Cumhuriyet’e geçiş süreci hızlanmıştır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.