Tarihe yardımcı bilim dalları bugünkü yazımızın konusu olacak. Tarihe yardımcı bilim dalları adından da anlaşılacağı üzere tarihin karşılaştığı sorunları çözmede ve tarih bilimini geliştirmede tarihe yardımcı olan bilim dallarıdır. Fakat unutmamak gerekir ki tarihi diğer bilimlerden ayıran en önemli fark insanı bir yönüyle değil her yönü ve her yaptığıyla ele alan bir bilim olmasıdır. Tarihe yardımcı bilim dalları konumuza girmeden önce tarihi diğer bilimlerden ayıran farkları maddeler halinde inceleyelim.
Tarih Bilimini Diğer Bilimlerden Ayıran Özellikler:
- Tarih, insanı her yönüyle ele alır ve insanların bütün yaptıklarını anlamaya ve anlatmaya çalışır.
- Fen ve doğa bilimleri gibi tümdengelim ve tümevarım yöntemlerini kullanmaz. Çünkü diğer bilimler ilgilendiği konuların doğruluğu deneyler ile ortaya konulabilir fakat bu tarih bilimi için söz konusu değildir.
- Tarihî olaylar arasında sıkı bir bağlantı kurmak mümkün değildir. Ayrıca fizik ve doğa bilimlerindeki gibi yasalar oluşturmak da yine tarih için mümkün değildir.
- Tarih biliminin esas uğraşısı, incelenmesi ve açıklanması zaman alan karmaşık tarihî olayları ortaya koymaya çalışmaktır.
Tarihle uğraşan insanlar çalışmalar yaparken farklı bilim dallarından yararlanır. Peki Tarihe yardımcı bilim dalları nelerdir?
Tarihe Yardımcı Bilim Dalları:
Başlıca Tarihe yardımcı bilim dalları şunlardır:
Coğrafya:
Tarihe yardımcı bilim dallarının arasında önemli bir yer tutan bilim dalıdır. Tarihi olaylarının nerede olduğunu belirlemede, bu yerin iklim, bitki örtüsü, arazi yapısının bu olaylar üzerindeki etkisinin araştırılmasında coğrafyadan yararlanılır. Coğrafya, insan ve mekânın karşılıklı etkileşimini araştırır da diyebiliriz. Örneğin; ticaret yollarının önemini araştırırken, savaşların yapıldığı yerlerin koşullarını araştırırken coğrafyadan yararlanılır.
Arkeoloji:
Kazı bilimi anlamına gelen arkeoloji tarihçilerin yine sıkça yararlandığı bir bilimdir. Kazı yolu ile toprak ve su altındaki maddi kalıntıları ortaya çıkarılırken bu kalıntılar tarihe ışık tutar. Örneğin; Göbeklitepe’de dünyanın ilk ibadet yeri tespit edilirken arkeoloji biliminden yararlanılmıştır.
Kronoloji (Takvim):
Geçmişten bugüne kadar meydana gelen olayların ve olguların zamanını tespit ederek olayların tarihe göre sıralamasını yapar.
Etnografya:
Öz Kültür bilimi anlamına gelen etnografya toplumların örf, âdet, gelenek ve yaşayışlarını incelemektedir. Örneğin; Kurtuluş savaşında kullanılan kıyafetler araştırılırken bu bilimden yararlanılır.
Epigrafya (Yazıt- Kitabe Bilimi):
Anıtları ve kitabeler üzerindeki yazıları inceleyen bilim dalı olan Epigrafya ayrıca Filoloji (dilbilimci) ve paleografya (yazı bilimi) ile de işbirliği içinde çalışır. Örneğin Göktürk Yazıtları incelenirken bu bilimden yararlanılmıştır.
Nümizmatik (Meskukat – Para Bilimi):
Para bilimi anlamına gelen Nümizmatik tarih içerisinde basılan paraları inceler. Paralar incelenmesindeki başlıca amaç ise paralardan yola çıkarak o devletin mali gücü, kurucusu ve hakimiyet yılları gibi bilgilerin bulunmasıdır. Örneğin; Osmanlı’da basılan ilk bakır, gümüş, altın ve kağıt paraların bulunmasında bu bilimden yararlanılmıştır.
Sosyoloji (Toplum Bilimi):
Toplum bilimi anlamına gelen sosyoloji toplumların sosyal yapılarını inceleyerek tarihe yardımcı olur.
Filoloji (Dil Bilimi):
Dil bilimi anlamına gelen Filoloji dillerin tarihini, gelişimini ve değişimini araştırmaktadır. Ayrıca diller arasındaki akrabalık bağlarını, sözcük alışverişini de araştırır.
Antropoloji :
Antropoloji insan ırkını inceler ve kültürlerin gelişimini araştırır. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapılarını araştırarak insanlık tarihinin en eski dönemlerine ışık tutmada yardımcı olur.
Paleografya (Eski Yazı Bilimi):
Paleografya yazıları, alfabeleri ve bunların zaman içerisindeki değişimlerini inceleyen bir bilimdir.
Diplomasi:
Diplomasi belgeleri türüne, şekline ve içeriğine göre değerlendiren bilim dalıdır.
Heraldik:
Arma bilimi anlamına gelen heraldik tarihte devletlerin kullandığı armaları, resmi belgelerdeki mühür ve özel işaretleri inceler.
Kimya:
Karbon 14 metodu ile, tarihi buluntuların madde yapısı incelenir ve ait oldukları dönem belirlenmeye çalışılır.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
Cevap Yok