Tarih Biliminin Yöntemi

Önceki dersimizde tarihin tanımlarına, bilim adamları ve tarihçilerin tarihi yorumlamalarına ve tarihin konusuna değinmiştik. Bu dersimizde ise tarih biliminin yöntemi konusu üzerinde duracağız.

Önceki dersimizde de belirttiğimiz üzere zamanı geri döndürmek mümkün olmadığından doğa bilimlerinde olduğu gibi deney ve gözlem tarih için söz konusu değildir. Çünkü tarih insanı ve toplumu konu edinir. Bu nedenle tarihin aydınlatılmasında en önemli faktör belgelerdir.

Tarih demek aslında bilinmeyeni keşfetmeye çalışmaktır. Bu keşif ise kaynaklar vasıtasıyla olur. Çünkü tarihi gerçeklere ulaşmak, o gerçekleri yazman ve başkalarına ulaştırmak kaynaklarla mümkündür. Kaynağa ulaşmak ise tek başına yeterli olmaz. Ulaşılan bu kaynağı taramak, sınıflandırmak, tenkit etmek yani eleştirmek, çözümlemek ve sonuca ulaşılmasını sağlamak gerekir. O halde tarih biliminin yöntemi için şu tabloyu çıkarabiliriz.

Kaynak Tarama

Yazılı Kaynaklar:

Yazılı kaynaklar adından da anlaşılacağı üzere üzerinde yazı ve harf bulunan kaynaklardır. Bu kaynaklar tarihi çağların aydınlatılmasında kullanılır.

Bu kaynaklara; kitaplar, anlaşmalar, arşiv belgeleri, mektuplar, gazeteler, madalyalar, paralar, kitabeler ve soy kütükleri örnek verilebilir.

Yazısız Kaynaklar:

Yazısız kaynaklar üzerinde harf ve yazı bulunmayan kaynaklardır. Bu kaynaklar genellikle tarih öncesi devirlerin belirlenmesinde kullanılır.

Bu kaynaklara; silahlar, resimler, yapılar, el aletleri, destanlar, elbiseler, insan ve hayvan fosilleri örnek verilebilir.

5T (Tarama, Tasnif, Tenkit, Tahlil, Terkip)

Tarama (Kaynak Arama) :

Tarihi bir olayın incelemesinde yardımcı olabilecek her türlü malzeme bir kaynaktır. Yukarda da belirttiğimiz gibi bu kaynaklar yazılı ve yazısız olabilir.

Tasnif (Sınıflandırma) :

Tasnif, kaynaklardan elde edilen belge ve bulguların incelenmesindeki süreci hızlandırmak ve kolaylaştırmak için zamana ve konuya göre sınıflandırılmasıdır.

Tenkit (Eleştiri) :

Kaynaklardan elde edilen bilgi ve belgelerin doğruluk derecesinin araştırılması ve tespit edilmesidir. Kaynakların tenkidini ikiye ayırabiliriz.

Tahlil (Çözümleme) :

Ortaya çıkarılan verilerin kaynak ve bilgi yönünden yeterli olup olmadığının tespit edilmesidir.

Terkip (Sentez) :

Toplanan verilerin bir araya getirilerek sonuca ulaştırılmasıdır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.