Büyük Selçuklu Devleti tarihimizde önemli izler bırakan en önemli devletlerden biridir.
1035 yılında küçük bir göçebe topluluk hâlinde Ceyhun nehrini geçerek Horasan’a giren Selçuklular, 1040’ta Gazneliler‘e karşı kazandıkları zaferin ardından İran coğrafyasında güçlü bir devlet kurdular.
Kısa sürede büyük bir imparatorluğa dönüşen bu devlet, Çin sınırlarından İstanbul önlerine, Aral gölü ve Kafkaslar’dan Kızıldeniz ve Mısır’a kadar geniş bir coğrafyaya hâkim oldu.
Selçuklular, devrin önemli siyasî hadiselerinin yanında Yakındoğu’nun etnik, dinî ve kültürel yapısının yeniden şekillenmesinde de ciddi bir rol oynadılar.
Şimdi Büyük Selçuklu Devleti‘nin önemli özelliklerini çok fazla detaya girmeden anlatmaya çalışalım.
Kuruluş:
🔷 Büyük Selçuklular, Oğuzların Üçok koluna dâhil olup Deniz Han soyunun “Kınık” boyundandır.
🔷 Kınık boyunun bilinen ilk boy beyi Dukak Bey’dir.
🔷 Dukak Bey’den sonra Kınık boyunun başına Selçuk Bey geçmiştir. Bu dönemde Kınık boyu İslamiyet’i kabul etmiştir (962).
🔷 Tuğrul ve Çağrı Beyler Dönemi’nde Gaznelilerle yapılan 1040 Dandanakan Savaşı’ndan sonra Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşu tamamlanmış, tam bağımsız bir devlet haline gelmiştir. (İran)
🔷 Devletin resmi kurucusu Tuğrul Bey’dir.
🔷 Çağrı Bey yeni yurt arayışları ve İslamiyet’i yayma düşüncesiyle Anadolu’ya ilk keşif akınlarını yapmıştır (1016 – 1021).
Tuğrul Bey Dönemi (1040-1063)
Pasinler Savaşı (1048) :
🔷 Anadolu’ya başlayan Türk akınlarından rahatsız olan Bizans ile Selçuklular arasında 1048 Pasinler Savaşı yaşanmış ve Bizans yenilmiştir.
🔷 Savaş sonunda Gürcü Kralı Liparit esir alınmıştır.
Tuğrul Bey’in Bağdat Seferi :
🔷 Tuğrul Bey, 1054 yılında Abbasi Halifesi’ni Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtarınca halife tarafından kendisine “Doğunun ve Batının Sultanı” ünvanı verilmiştir.
“Makam seni, gururlandırmasın, kibirlendirmesin! Büyüklük taslayanlara özenme! Allah her büyükleneni hakir ve zelil eder!”
TUĞRUL BEY
Alparslan Dönemi (1063-1071) :
🔷 1064’te Sultan Alparslan Hristiyanlar için kutsal kabul edilen Ani‘yi fethetti. Bunun üzerine halife kendisine “Fetihlerin Babası” anlamına gelen “Ebul Feth” unvanını verdi.
🔷 Alparslan Dönemi’nde, devletin vezirlik makamına İran (Fars) asıllı Nizam-ül Mülk getirilmiştir.
🔷 Fatımilerin Şii propagandası yapmak amacıyla açtıkları Dar-ül Hikme adı verilen medreseye karşı, Bağdat’ta vezir Nizam-ül Mülk adına Nizamiye Medreseleri açılmıştır. (Bu medrese dünya tarihinin ilk üniversitesi kabul edilir.)
🔷 Bu dönemde Hasan Sabbah’ın kurmuş olduğu Bâtıni mezhep taraftarlarıyla ve Mısır’daki Şii Fatımi Devleti’yle mücadele başlamıştır.
Malazgirt Savaşı (1071) :
🔷 Türkleri Anadolu’dan atmak isteyen Bizans’a karşı Malazgirt Savaşı yapılmış ve bu savaşı Alparslan önderliğindeki Selçuklular kazanmıştır.
🔷 Malazgirt Savaşı’nın sonuçları ise şunlardır;
- Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.
- Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başlamasıyla Türkiye Tarihi başladı.
- İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı sona erdi.
- Türkleri tek başına yenemeyeceğini anlayan Bizans imparatorluğu Avrupa’dan yardım isteyerek Haçlı Seferleri‘nin başlamasına neden oldu.
- İlk defa bir Bizans İmparatoru ( Romen Diyojen ) Müslüman bir sultana esir düştü.
- I.Dönem Anadolu Beylikleri kuruldu.
- Türklerin batıya ilerleyişi hızlandı.
Melikşah Dönemi ( 1072 – 1092) :
🔷 Melikşah Dönemi’nde devlet en parlak dönemini yaşamış ve en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
🔷 Vezir Nizamülmülk askeri harcamaları karşılamak için ilk kez “İkta” sistemini kurdu.
🔷 Bu dönemde göçebe Türkmen isyanları baş göstermiştir. Ayrıca Şii kökenli propaganda da ülke genelinde yoğunlaşmıştır.
🔷 Mali işlerin düzenlenmesi amacıyla, Melikşah tarafından Ömer Hayyam’a güneş yılı esasına dayalı Celali Takvim yaptırılmıştır.
🔷 Vezir Nizam-ül Mülk ve Melikşah, Bâtıniler tarafından öldürülmüştür.
Yıkılış:
🔷 Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılış nedenleri şunlardır;
- Hasan Sabbah’ın başlatmış olduğu Haşhaşilik (Batınilik) hareketi sonucunda Selçuklu devlet adamlarının suikastle öldürülmesi
- Abbasilerin gizli faaliyetleri
- Oğuzların devlete küsmesi ve isyan etmesi
- Taht kavgaları
- Melik ve Atabeylerin bağımsızlık çalışmaları
- 1141’de Karahitaylar ile yapılan Katvan Savaşı‘nın kaybedilmesi.(En önemli nedenidir.)
🔷 1157 yılında Sultan Sencer‘in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkılmıştır.
🔷 Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasıyla kurulan devletler şunlardır;
| Suriye Selçukluları |
| Horasan Selçukluları |
| Kirman Selçukluları |
| Irak Selçukluları |
| Anadolu Selçukluları |
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
){kind=link}
Cevap Yok