Eskişehir-Kütahya Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921)

Bu yazımızda Batı Cephesi’nde Milli Mücadele sürecinde mağlup olduğumuz tek savaş olan Eskişehir-Kütahya Muharebeleri konusuna değineceğiz.

Bu savaşta da Yunanlılar’ın amacı aynıydı; TBMM Hükümeti’ni ortadan kaldırıp Milli Mücadele hareketini engellemek, Sevr Barışı’nı Türk milletine kabul ettirmek ve art arda iki savaşı da kazanan Türk ordusundan intikam alma isteği.

Bu amaçlarla Yunan kuvvetleri İngiltere’den aldıkları silah ve askeri
malzemelerle yeni bir saldırı için tekrar hazırlıklara başladılar. Ayrıca Anadolu’daki Rumlar’dan da destek aldılar.

Yunan ordusu bu kez daha büyük bir hazırlıkla büyük bir sefer başlatmayı düşünüyordu. Bu sefere ise “Büyük Ankara Seferi” adını vermişlerdi. Hatta Yunan Kralı da bu sefer için 13 Haziran 1921’de İzmir’e geldi.

Eskişehir-Kütahya Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921) :

Eskişehir-Kütahya Muharebeleri için yine Yunan kuvvetleri Türk ordusu karşısında gerek asker sayısı gerekse de silah sayısı bakımından bariz bir üstünlüğe sahipti. Yunan kuvvetleri; 131.533 er, 1.285 makineli tüfek, 460 top ve 2 uçak taburuna sahipti. Buna karşılık Türk kuvvetleri ise 122.186 er, 645 makineli tüfek, 159 top ve sadece 4 uçağa sahipti.

Yunanlılar’ın savaş planı şu şekildeydi: Bir yönden İnönü yönünden saldırırken, diğer yönden de Afyon üzerinden Eskişehir’in doğusuna varmak ve Ankara yolunu keserek Türk ordusunu yok etmek.

Yunan kuvvetleri bu plan dahilinde 10 Temmuz 1921 tarihinde saldırıya geçti. Bu saldırılar sonrası Eskişehir,Kütahya ve Afyon işgal edildi.

Bu yenilgi üzerine Mustafa Kemal bir durum değerlendirmesi yaparak Türk ordusunu Sakarya’nın doğusuna çekmesini istedi. Mustafa Kemal’in geri çekilme emri vermesinin nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Toparlanmak için zaman kazandırmak,
• Düşmanla arada doğal bir engel oluşturmak,
• Yunan kuvvetlerini ordu merkezlerinden uzaklaştırmak,
• Saldırı gücüne erişebilmek için ihtiyaçlarını karşılamak ve eksikliklerini gidermek.

Şimdi Eskişehir-Kütahya Muharebeleri sonuçlarına ardından yaşanan gelişmelere yer verelim.

Eskişehir-Kütahya Muharebeleri’nin Sonuçları:

• Kütahya, Eskişehir, Afyon ve Bilecik Yunanlılar’ın eline geçti.
• Türk ordusu Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi.
• TBMM’de olumsuz tartışmalar yaşandı ve Mustafa Kemal Paşa’ya karşı tepkiler yoğunlaştı.
• TBMM’ye olan güven sarsılmaya başladı.
• Meclisin, Kayseri’ye taşınması tartışmaları başladı.
• TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa; İsmet Paşa’yı Genelkurmay Başkanlığı görevinden aldı ve Milli Savunma Bakanı Orgeneral Fevzi Paşa’yı bu vazifeyle de görevlendirdi.
• İtalya, Anadolu’dan askerlerini çekmeyi durdurdu.
• Fransa TBMM ile yaptığı ikili barış arayışı görüşmelerine ara verdi.
• Üç aylığına Başkomutanlık Kanunu çıkarıldı.
• Ordunun ihtiyaçlarının karşılanması için “Tekalif-i Milliye” emirleri çıkarıldı.

Başkomutanlık Yasası (5 Ağustos 1921) :

Eskişehir-Kütahya Muharebeleri yenilgisinin ardından Meclis 4 Ağustos’ta gizli bir oturumla toplanmıştır. Toplantıda kararların hızlı bir şekilde alınabilmesi için bir milletvekili kürsüden,“Mustafa Kemal Paşa ordunun başına geçsin.” demiştir.

Milletvekilleri Mustafa Kemal yandaşları ve Mustafa Kemal karşıtları olarak ayrılsa da Mustafa Kemal’in Başkomutan olması konusunda hem fikir oldu. Zira Mustafa Kemal karşıtları onun başarısızlığa uğrayacağını ve yıpranacağını düşündükleri için, Mustafa Kemal yandaşları is Mustafa Kemal’e güvendikleri ve başarılı olacağına inandıkları için bu konuda birleşmişlerdir.

Mustafa Kemal de, meclisin tüm yetkilerinin üç aylık bir süre için kendisine verilmesi şartıyla, Başkomutanlığı kabul edeceğini belirtmiştir.

5 Ağustos 1921’de kabul edilen kanunla, Mustafa Kemal Paşa’ya meclisin tüm yetkileri verilerek, üç aylık bir süre için Başkomutan seçildi.

Maarif (Eğitim) Kongresi (16-21 Temmuz 1921) :

Milli Mücadele sırasında düşman halkı kışkırtıp vatanı içerden bölmeye de çalışıyordu. Bu nedenle öğretmenlere halkı uyarma konusunda büyük iş düşüyordu.

Maarif Nezareti (Eğitim Bakanlığı) öğretmenlere bir genelge göndererek halkı uyarıp aydınlatmaları istedi. Mustafa Kemal ve Kazım Karabekir ise sık sık okulları ziyaret ederek Milli Mücadele’nin özümsenmesine çalışıyordu.

Ayrıca daha kapsamlı bir çalışma yapılması için Ankara’da bir Maarif Kongresi düzenlenmesine karar verildi. Bu kongreye yurdun çeşitli yerlerinden yaklaşık 250 öğretmen katıldı.

Tekalif-i Milliye Emirleri:

Eskişehir-Kütahya Muharebeleri yenilgisi sonrası Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşabilmesi için Türk milleti topyekün seferber edilmek istenmiştir.

Bu amaçla Mustafa Kemal kendisine verilen Başkomutanlık yetkisini kullanarak 7-8 Ağustos 1921’de ordunun ihtiyaçlarının karşılanması için Tekalif-i Milliye Emirleri’ni (Milli Yükümlülük Emirleri) yayınlamıştır.

Tekalif-i Milliye Emirleri’ne göre;

• Her aile bir çift çorap, çarık, çamaşır ile bir elbise verip bir askeri giydirecektir.
• Kamyon lastiği satanların ve akaryakıt istasyonları olanların mallarının % 40’na bedeli sonradan ödenmek üzere el konulacaktır.
• Herkes elindeki tüm silah ve cephaneyi üç gün içerisinde orduya teslim edecektir.
• Ulaşım aracı olanlar, ayda 100 km’lik mesafe için savaş araç ve gereci taşıyacaktır.
• Silah yapımını bilen zanaatkârlar ordu hizmetine girecektir.
• Bu yardımların mümkün olan en kısa sürede toplanabilmesi için her ilçede bir “Tekalif-i Milliye Komisyonu” kurulacak ve bu komisyonların hızlı çalışmasını sağlamak için de İstiklal Mahkemeleri kurulacaktır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.