Bu yazımızda Osmanlı denince akla gelen ilk padişahlardan olan Fatih Sultan Mehmet ve tabi ki tarihimizin dönüm noktalarından olan İstanbul’un Fethi ve Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşanan diğer gelişmelere yer veriyor olacağız.
İstanbul’un gerek stratejik gerekse jeopolitik konumu hemen her milletin iştahını kabartmıştır. Zira İstanbul önemli deniz ve kara ticaretinin merkezi, kültür ve medeniyetlerin buluşma noktası konumundadır.
İki kıtayı birbirine bağlayan bu şehrin alınması Osmanlı Devleti’nin güvenliği ve geleceği için siyasi, askerî ve ekonomik bakımdan zorunluydu.
Ve belki de en güzeli ise İstanbul’un Fethi müjdesini bildiren İslami gelenek (Peygamberimizin Hadisi), İstanbul’un fatihi olacak sultana büyük bir manevi güç sağlayacaktı.
Evet şimdi Fatih unvanını alacak II. Mehmet’in İstanbul’un Fethi için yaptıkları hazırlıkları inceleyelim. Fakat öncesinde “İstanbul’un alınması neden önem arzediyordu?” bir kez daha değinelim.
İstanbul’un Fethi (1453) :
İstanbul’un Fethi’nin Nedenleri:
- Bizans’ın sürekli olarak Osmanlı şehzadelerini kışkırtarak taht kavgalarına neden olması,
- Bizans’ın Osmanlı Devleti’ne karşı başlatılan Haçlı Seferleri’ne neden olması,
- Bizans’ın bazı Anadolu Beylikleri ile işbirliği içinde olması,
- Bizans’ın Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü bozması ve Anadolu’dan Rumeli’ye, Rumeli’den Anadolu’ya geçişi zorlaştırması,
- Boğazların deniz ticaretinde önemli bir avantaj sağlaması,
- İstanbul’un kültür ve bilim merkezi olması,
- Hz. Muhammed (SAV) ‘in hadisi.
” لَتُـفْتَحَنَّ الْقُسْطَنْطِينِيَّةُ فَـلَنِعْمَ الْأَمِيرُ أَمِيرُهَا، وَ لَنِعْمَ الْجَيْشُ ذَلِكَ الْجَيْشُ”
“İstanbul mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, o ordu ne güzel ordudur.”
Hadis ( Ahmed b. Hanbel (v. 241/855), Buhârî (v. 256/870), )
İstanbul’un Fethi’ne Zemin Hazırlamak İçin Yapılan Hazırlıklar:
- II. Mehmet yaşının küçük olması nedeniyle bundan faydalanmak isteyen Bizans ve Sırplar’la arayı yumuşatmak ve Bizans’ın diğer devletlere yardımını önlemek amacıyla bazı tavizler verdi.
- Venedik,Eflak ve Macarlar‘la antlaşmalar yapıldı.
- Sırp despotu ve Bosna kralının Osmanlı yanında yer alması sağlandı.
- Bizans’a yardım etme ihtimaline karşı Mora ve Arnavutluk üzerine kuvvet gönderilerek buradan gelecek yardımlar engelledi.
İstanbul’un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar:
- Karadeniz’e geçişin önlenmesi için Anadolu (Güzelce) Hisar‘ı onarıldı ve tam karşısına Rumeli (Boğazkesen) Hisarı yaptırıldı.
- Gelibolu’da bulunan eski gemiler tamir ettirildi ve yeni gemilerle beraber yaklaşık 400 parçalık donanma hazırlandı.
- Edirne’de devlet adamlarıyla toplantılar yapılıp İstanbul’un Fethi’nin gerekliliği anlatıldı ve İstanbul’un Fethi kesin olarak karara bağlandı.
- Muslihiddin, Saruca Sekban ve Macar asıllı Urban’a Şahi adı verilen dönemin en büyük ve ilk Havan topları döktürüldü.
- II. Mehmet, havan toplarının öncüsü olarak kabul edilen aşırtma sistemli topları (mancınık) icat ederek uygulamaya koydu.
- Rumların “Şehirler Alan” ismini verdikleri yürüyen kuşatma kuleleri yapıldı.
- Surların tahribatı için lağımlar açıldı.
Bizans’ın Aldığı Önlemler:
- II. Mehmet’in yaptığı hazırlıklar karşısında telaşa kapılan Bizans İmparatoru XI. Konstantinos Hristiyan dünyasından Haçlı Seferleri düzenlenmesini istemiştir. Bunun üzerine Papa, Ayasofya’da Ortodoks ve Katolik mezheplerinin birleştirilmesi için bir ayin düzenletmiştir. IV. Haçlı Seferi sırasında İstanbul, Latinler tarafından işgal edildiği için İstanbul halkı birleşmeye karşı çıkmıştır. Hatta Grandük Notaras : “İstanbul’da Latin külahı görmektense Türk sarığı görmek evladır.” diyerek duruma tepki göstermiştir.
- Bizans; Girit, Ceneviz, İtalyan ve İspanyol kuvvetlerinden destek almıştır.
- Surlar güçlendirilmiştir.
- Haliç’e kalın zincirler çekilmiş “Grejuva” yani Grek ateşi kullanıma hazırlanmıştır.
Fetih Başlıyor:
Fetih hazırlıkları tamamlanmış ve II. Mehmet 23 Mart 1453 Cuma günü kuşatmayı başlatmak üzere Edirne’den İstanbul’a doğru hareket etmiştir. Hazırlanan donanma ise Haliç önlerine kadar gelmiştir. II.Mehmet 5 Nisan günü Topkapı önlerinde çadırını kurdurtmuştur.
II. Mehmet İslami usüllere göre ilk iş olarak kuşatmanın kanlı bir şekilde sonuçlanmaması için İstanbul’un teslim edilmesini istemiştir. XI.Konstantin ise bunun söz konusunu olmayacağını ve İstanbul’un hiçbir şekilde teslim olmayacağını bildirmiştir.
6 Nisan’da ilk top ateşlenmiş ve kuşatma başlamıştır.Fakat atılan topların kale duvarlarına verdiği tahribat Bizans tarafından hemen onarılmıştır. Osmanlı ordusu ayrıca surların dışında ise Rum Ateşi ile karşılanmıştır. II. Mehmet şehre açtırdığı lağımlar sayesinde girmeyi denese de Bizans lağımları fark etmiştir.
Osmanlı Kara Ordusu’yla baş etmeye çalışan Bizans’ta 12-18 Nisan’da 150 parçalık Osmanlı Donanması’nı görünce tüm moraller bozulmuştur. Fakat 20 Nisan’da İstanbul’a yardım için gelen üç Ceneviz ve bir Bizans gemisi Osmanlı Donanması’nı geçerek Haliç’e ulaşmış ve Osmanlı Ordusu bu durumdan olumsuz etkilenmiştir. Osmanlı’nın bu başarısızlığı karşısında Bizans sulh teklifinde bulunmuş ve Osmanlı’nın çekilmesini istemiştir.
Çandarlı Halil Paşa ve bazı devlet adamları sulh teklifini kabul etmeyi istemişler fakat Molla Gürani, Akşemseddin ve Zağnos Paşa bu durumu reddetmişler ve sonuçta teklif kabul edilmemiştir.
21-22 Nisan gecesinde Osmanlı gemileri karadan yürütülerek Haliç’e indirilmiştir.
Ve nihayet Osmanlı ordusu 54 gün boyunca süren kuşatma sonunda 29 Mayıs 1453 günü Topkapı tarafından surlara ulaşarak sancağı dikmeyi başarmıştır.
Fethin ardından Fatih Sultan Mehmet Ayasofya’nın derhal cami yapılmasını emretmiş ve ilk Cuma namazı da Ayasofya Camii’nde kılınmıştır.
İstanbul’un Fethi’nin Sonuçları:
- Bin yıllık Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) tarihin tozlu sayfalarına karışmıştır.
- Artık devletin kuruluşu tamamlanmış, Anadolu ve Avrupa’daki topraklar birleşerek toprak bütünlüğü sağlanmış ve yükselme dönemine geçilmiştir.
- Karadeniz ve Akdeniz arasındaki deniz ticareti Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir.
- Bu fetih İslam Dünyası’nda sevinçle karşılanmış ve “Feth-i Mübin” olarak adlandırılmıştır. Osmanlı Devleti bütün İslam Dünyası’nda tanınır hale gelmiştir.
- Artık II. Mehmet “Fatih” unvanını almış ve Fatih Sultan Mehmet Han olarak anılmaya başlamıştır. Fatih Sultan Mehmet kendisini Doğu Roma’nın varisi saymış ve “Kayser-i Rum” unvanını kullanmıştır. Ayrıca Fatih Sultan Mehmet, bu fetihle birlikte “Sultan’ul-Berreyn” ve “Hakan’ul-Bahreyn” (İki kıta ile iki denizin hâkimi) olarak anılmaya başlanmıştır.
- Avrupa’da feodalite zayıflamış ve merkeziyetçi devletler kurulmaya başlamıştır.
- İstanbul’un Fethi birçok tarihçiye göre Yeniçağ’ın başlangıcı olarak kabul edilmiştir.
- Genadyos Rum patriği, Ovakim ise Ermeni patriği olarak atanmıştır.
- İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti olmuştur.
- Fatih Sultan Mehmet’in korkusuyla İtalya’ya kaçan bilim ve düşünce adamları Rönesans‘ın başlamasına neden olmuştur.
- Vezîriâzam Çandarlı Halil Paşa idam ettirilerek, köklü ailelerin Osmanlı iktidarını paylaşma düşüncelerine son vermiş ve merkezi otorite güçlendirilmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet İskan ve İstimalet politikası ile İstanbul’u bir dünya merkezi haline getirmiştir.
- Boğazlar ve İpek Yolu Osmanlı Devleti’nin eline geçtiği için Avrupalı devletler Coğrafi Keşifler‘e başlamıştır.
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’ndeki Diğer Fetih Hareketleri:
(Mobil görünümde tablonun ekrana sığmaması halinde tabloyu yana kaydırınız.)
| ANADOLU’DAKİ FETİHLER | ⚔ Cenevizliler’den Amasra alındı. ⚔ Candaroğulları’ndan Sinop alındı. ⚔ Karamanoğulları’ndan Konya ve Karaman alındı. ⚔ Trabzon Rum İmparatorluğu‘na son verildi. Otlukbeli Savaşı ile Doğu Anadolu alındı. |
| BALKANLAR’DAKİ FETİHLER | ⚔ Belgrad hariç Sırbistan fethedildi. ⚔ Arnavutluk fethedildi. ⚔ Bosna Hersek fethedildi. ⚔ Eflak-Boğdan fethedildi. ⚔ Mora Yarımadası fethedildi. |
| DENİZLERDEKİ FETİHLER | ⚔ Ege adaları alındı. ⚔ Eğriboz adaları alındı. NOT: Rodos adası kuşatıldı fakat alınamadı. Kırım alınarak Karadeniz Türk Gölü haline geldi. ⚔ İtalya Seferi ile Otranto fethedildi. NOT: Gedik Ahmet Paşa tarafından alınan Otranto, daha sonra elimizden çıkmıştır.) |
Otukbeli Savaşı (1473) :
Bu savaş Osmanlı Devleti’nin Anadolu’daki birliği sağlaması açısından önemli bir yer tutar. Zira Akkoyunlu Devleti iyice güçlenerek Osmanlı Devleti için tehlike arz etmekteydi. Aynı şekilde Osmanlı Devleti’nin artık güçlü bir devlet olması ve diğer beyliklerle iyi geçinmesi Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan‘ı da rahatsız etmekteydi.
Uzun Hasan, kendisine sığınan Karamanoğulları’ndan Pîr Ahmed ve Kasım beylerle İsfendiyaroğlu Kızıl Ahmed Bey’in tahrikleri sonucunda ordusunu Osmanlı topraklarına gönderdi. İstanbul’a ulaşan bu haber sonucu Fatih Sultan Mehmet, Uzun Hasan’ın savaş meydanından kaçmasıyla savaşı kazanmış ve Timur’dan sonra doğudan gelecek tehlikeyi de ortadan kaldırmıştı. Bu durum Fatih Sultan Mehmet için büyük bir moral olmuştur.
Bu zaferle Doğu Anadolu da Osmanlı’nın hakimiyeti altına girdi ve Anadolu Türk birliğinin tekrar kurulması yolunda güçlü bir adım atıldı.
Venedik İle Savaş:
Osmanlı Devleti’nin; İstanbul’u fethetmesi ile Karadeniz ve Ege ticaretini denetim altına alması Venedik ticaretine darbe vurmuştu.
Yapılan savaşta, Venedik donanmasının Osmanlı donanmasından güçlü olmasından dolayı Venedikliler’e karşı bir üstünlük sağlanamadı.
Fatih Sultan Mehmet olası bir Haçlı ittifakını önlemek amacıyla 1479’da Venedikliler’e ticari ayrıcalıklar vermiştir.
Bu uzun yazımızdan sonra Fatih Sultan Mehmet döneminde devlet teşkilatlanması ile ilgili gelişmelere göz atalım. Fatih Sultan Mehmet döneminde özellikle kültürel açıdan oldukça fazla olmuştur. Bu konu hakkındaki daha ayrıntılı bilgileri Osmanlı Devleti’nde Kültür ve Medeniyet ünitesinde bulabilirsiniz.
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde;
- Topkapı Sarayı yaptırıldı ve Ayasofya Kilisesi, Fatih Camisi’ne çevrildi.
- İlk altın para olan “Sikke-i Hasene” basıldı.
- Cülus Bahşişi yasalaştı.
- Divan danışma organı haline getirilerek, Divan’a sadrazam başkanlık etmeye başladı.
- Fatih Kanunnamesi (Kanunname-i Ali Osman) hazırlandı. Bu kanunname ile Örfi hukuk kuralları yazılı hale geldi. Ayrıca kardeş katline izin verildi.
- Fatih Sultan Mehmet, dönemin en yüksek dereceli medresesi olan Sahn-ı Seman Medresesi’ni açtı ve buraya öğrenci yetiştirmek amacıyla Tetimme Medreseleri kuruldu.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
 | İstanbul’un Fethi){kind=link}
Cevap Yok