Tarih Dersleri

I. İnönü Muharebesi (6-10 Ocak 1921)

Bu yazımızla birlikte Kurtuluş Savaşı’nın kaderinin çizildiği Batı Cephesi’ne giriş yapıyoruz. Öncelikle Batı Cephesi’nin genel özelliklerine değinirken, daha sonra Batı Cephesi’nin ilk savaşı olan I. İnönü Muharebesi ve sonuçlarına yer vereceğiz.

Hatırlanacağı üzere Batı Cephesi, Balıkesir – Alaşehir Kongreleri sonucu resmen kurulmuştu ve Temsil Kurulu Ali Fuat Paşa’yı cephe komutanı olarak atamıştı.

Batı Cephesi’ndeki düzenli ordular daha sonra İsmet Paşa ve Refet Paşaların son olarak da Mustafa Kemal Paşa’nın komutasında mücadele vermişlerdir.

Batı Cephesi’nde özellikle Yunanlılar’la doğrudan ve onların en büyük destekçileri olan İngilizler’le dolaylı bir mücadeleye girilmiştir.

I. İnönü Muharebesi (6-10 Ocak 1921) :

TBMM’nin düzenli ordunun kurulmasını kabul etmesinden sonra Çerkez Ethem elindeki askeri ve siyasi gücü kaybedeceği düşüncesiyle kurulan düzenli orduya katılmak istemedi ve isyan etti.

Çerkez Ethem’in bu isyanından yararlanmak isteyen Yunan ordusu Eskişehir üzerine yürüdü. Bundaki en büyük amaçları ise Eskişehir’e giden demiryolunu ele geçirmek ve Ankara’ya kadar gelerek Milli Mücadele’yi engellemekti.

I. İnönü Muharebesi’ne geçmeden önce bu savaşın nedenlerini maddeler halinde görmekte fayda olduğunu düşünüyorum.

I. İnönü Muharebesi’nin Nedenleri:

  • Yunanlar’ın İngiliz desteğini kaybetmek istememesi,
  • Yunanlar’ın Çerkez Ethem İsyanı’ndan yararlanmak istemesi,
  • TBMM’ye Sevr’i zorla kabul ettirmek,
  • Yunanlar’ın Eskişehir ve Ankara’yı alarak Milli Mücadele’yi bitirmek istemesi,
  • Yeni kurulan Türk Ordusu’nu güçlendirmeden ortadan kaldırmak,

6 Ocak 1921 tarihinde Yunan ordusu Bozöyük üzerinden saldırıya geçerek İnönü’ye kadar ilerledi. Bu gelişme üzerine İsmet Bey Çerkez Ethem’in üzerine gönderdiği kuvvetlerini geri çekti ve bu kuvvetleri Yunanlar’ın üzerine gönderdi.

Bu savaşta asker sayısı ve silah sayısı bakımından Türk Ordusu, Yunanlılar karşısında oldukça kötü durumdaydı. Öyle ki Yunan kuvvetleri; 15.816 er, 12.500 tüfek, 120 makineli tüfek ve 72 topa sahipti. Buna karşılık Türk kuvvetleri ise 8.500 er, 5.500 tüfek, 47 makineli tüfek ve 28 topa sahipti.

Bu olumsuz duruma rağmen Metristepe Mevkiinde yapılan bu savaşta 10 Ocak 1921’de İsmet Paşa komutasındaki ordu birliklerimiz, İnönü mevzilerinde kendilerinden hem sayıca hem de silah yönünden güçlü olan Yunan ordusunu mağlup etti.

i. i̇nönü savaşı harita
i. i̇nönü muharebesi (6-10 ocak 1921) 3

? Yunanlar bu savaşa Taarruzu Keşif demişlerdir.

Diğer taraftan ise Çerkez Ethem İsyanı da 20 Ocak 1921’de düzenli ordunun
başarısıyla sonuçlandı. Çerkez Ethem, Yunanlılara sığındı.

Tarihimizde önemli bir yer tutan bu zaferin birçok önemi ve önemli sonucu olmuştur. Şimdi bu zaferin sonuçlarına yer verelim.

I. İnönü Muharebesi’nin Sonuçları:

İç Siyasetteki Sonuçları:

  • I. İnönü Muharebesi düzenli ordunun ilk zaferidir.
  • Bu zafer ile TBMM’ye ve Türk ordusuna güven arttı.
    • Bu güven ile askere alımlarda da artış yaşandı.
  • I. İnönü Muharebesi sonucunda kazanılan zafer ile TBMM’nin otoritesi de arttı.
  • Yeni Türk Devleti’nin ilk Anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye kabul edildi.(20 Ocak 1921)
  • 12 Mart 1921’de İstiklal Marşı kabul edildi.
  • I. İnönü Muharebesi sonucunda kazandığı zafer ile Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet Bey’in rütbesi generalliğe yükseltildi (1 Mart 1921).

Dış Siyasetteki Sonuçları:

  • İtilaf devletleri Sevr Antlaşması’nda birtakım değişiklikler yaparak Türk tarafına sunmak üzere Londra Konferansı‘nı topladı.
  • Sovyet Rusya ile 16 Mart 1921 tarihinde Moskova Antlaşması imzalandı.
  • Afganistan ile 1 Mart 1921 tarihinde Türk-Afgan Dostluk Antlaşması imzalandı.

I. İnönü Muharebesi sonuçları önemli bir yer arz ettiğinden dolayı bunları ayrı ayrı başlıklar halinde incelemek faydalı olacaktır.

Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası) (20 Ocak 1921) :

23 madde ve 1 ek maddeden oluşan bu anayasa Ulusal egemenlik ve yönetim esaslarıyla ilgili maddeler içerirken kişi hak ve özgürlükleriyle ilgili maddelerde Osmanlı anayasasının (Kanun-i Esasi) hükümleri geçerli olacaktı.

Bu anayasanın bazı önemli maddeleri şunlardır:

  • Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
  • Yürütme ve yasama yetkisi TBMM’ye aittir.
  • Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükûmet BMM Hükûmeti adını alır.
  • Din buyruklarının yerine getirilmesi, kanun konması, barış yapılması, savaş kararı verilmesi gibi esas haklar BMM’ye aittir.

İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921):

I. İnönü Muharebesi zaferle sonuçlanınca bir bağımsızlık marşı yazılmasına karar verildi. Bunun için ise Maarif Vekaleti tarafından bir yarışma açıldı. Açılan bu yarışmaya 724 şiir gönderilse de herhangi bir kazanan çıkmadı.

? Kazım Karabekir de bu yarışmaya katılmıştır.

Mehmet Akif Ersoy bu yarışmanın ödüllü olması ve ödül için bir marş yazılamayacağı düşüncesi ile bu yarışmaya katılmayı kabul etmese de Millî Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Bey’in ricası ve 500 liralık ödülün istediği yardım kuruluşlarına bağışlanacağını söylemesi üzerine ikna oldu.

Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı ve kahraman Türk ordusuna itfah ettiği İstiklal Marşı 12 Mart 1921 de TBMM tarafından kabul edildi.

? İstiklal Marşı’nı mecliste Hamdullah Suphi Tanrıöver okumuştur.

İstiklal Marşı’nın ilk hali – Ali Rıfat Çağatay

Londra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921) :

I. İnönü Muharebesi’nin kazanılmasıyla İtilaf Devletleri TBMM’yi artık dikkate almalarını gerektiklerini anladılar. Ayrıca Türk Devleti’nin Rusya’ya yakınlaşması da İtilaf Devletlerini tedirgin etmiştir.

İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nda değişiklikler yaparak Türk Devleti’ne kabul ettirmek için Yunanistan’ın da katılımıyla Londra’da bir konferans düzenleme kararı aldılar. Fakat bu konferansa sadece İstanbul Hükümeti davet edildi. (Amaç TBMM ile İstanbul Hükümeti arasında ikilik çıkarmak.) Fakat bu duruma TBMM itiraz edince, İtalya TBMM’yi de konferansa davet etmiştir.

Londra Konferansı’nda İstanbul Hükûmeti’ni Tevfik Paşa, TBMM’yi ise Bekir Sami (Kunduh) Bey temsil etti.

Londra Konferansı’na ilk söz hakkı İstanbul Hükümeti’ni temsil eden Tevfik Paşa’ya verilmiştir. Tevfik Paşa ise; “Söz hakkı milletimin gerçek temsilcisi olan TBMM üyelerinindir.” diyerek, söz hakkını TBMM temsilcisi Bekir Sami Bey’e bırakmış ve İtilaf Devletleri’nin konfrensta ikilik çıkarma planını bozmuştur.

Bekir Sami Bey yaptığı konuşmada Türk ulusunun haklı davasını ve Misak-ı
Milli’yi dünyaya duyurmuş oldu. Fakat Misak-ı Milli İtilaf Devletleri tarafından kabul edilmediği için konferans dağıldı.

TBMM bu konferanstan Türklerin lehine bir karar çıkmayacağını bildiği halde;

  • Türk ulusunun haklı davasını ve Misak-ı Milli’yi dünyaya duyurmayı,
  • İtilaf Devletleri’nin “Türkler barış görüşmelerine katılmayarak savaşı devam ettiriyor.” gibi propagandalarına engel olmayı,
  • Türk ulusunun yasal temsilcisinin TBMM olduğunu ve TBMM’nin hukuksal varlığını kanıtlamayı amaçlamıştır.

Konferans dağılırken Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey, İngiltere ile esir değişimi; Fransa ve İtalya ile de bu ülkelere ekonomik ayrıcalıklar
tanıyan ikili antlaşmalar imzaladı. Ancak TBMM bu antlaşmaları fazla tavizkar ve ulusal bağımsızlığa aykırı bulduğu için onaylamamıştır. Ayrıca Bekir Sami Bey TBMM’den habersiz bu antlaşmaları yaptığı için görevden alındı ve yerine Yusuf Kemal Tengirşenk getirildi.

Türk-Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) :

TBMM, I. İnönü Muharebesi sonrası Sovyet Rusya ile ilişkileri geliştirme amacıya Moskova’ya bir heyet göndermiştir. Bu sırada Afgan heyetinin de Moskova’da bulunması üzerine TBMM ile Afganistan arasında Türk-Afgan Dostluk Antlaşması imzalandı.

Bu antlaşmaya göre;

  • Her iki devlet birbirinin bağımsızlığını tanıyacak,
  • Emperyalist devletlerin, her iki taraftan birine saldırması durumunda birlikte mücadele edilecek,
  • Türkiye, Afganistan’a kültürel yönden yardımda bulunacak, öğretmen ve subay gönderecektir.

Moskova Antlaşması (16 Mart 1921) :

İtilaf Devletleri’nin boğazlarla birlikte Anadolu’nun çeşitli yerlerini işgal etmesi henüz kurulan Sovyet Rusya’nın güney sınırını tehdit ettiği için Rusya, TBMM ile ilişkileri iyi tutmak istiyordu.

Sovyetler Birliği özellikle I. İnönü Muharebesi’ni kazanması ve doğudaki başarıları nedeniyle TBMM’yi siyasi ve ekonomik açıdan destekleme kararı aldı.

TBMM ise; ortak düşmanların sınırlarının güvenliğini tehdit etmesi, Rusya’ya diplomatik açıdan ihtiyaç duyulması, Rusya’nın Ermenilerle ilgili taleplerinden vazgeçmesi, Doğu Cephesi’nin kapatma isteği ve Rusya gibi büyük Batılı birdevletin siyasal ve ekonomik dış desteğini sağlama düşüncesi ile Rusya ile bir dostluk anlaşması yaptı.

TBMM adına; Ali Fuat Paşa, Yusuf Kemal ve Dr. Rıza Nur Beyler tarafından imzalanan antlaşmanın önemli maddeleri şunlardır:

  • TBMM ile Rusya rejimlerini birbirlerine dayatmayacaklardır.
  • Daha önce Çarlık Rusya ile Osmanlı Devleti arasında yapılan tüm antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.
    • Bu maddeden iki devletinde rejim değişikliği yaşadığı anlaşılmaktadır.
  • Sovyet Rusya kapitülasyonlardan vazgeçecektir.
  • Her iki taraftan birinin tanımadığı devletler arası bir antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır.
    • Bu madde dış politikada birlikte hareket edildiğini göstermektedir.
  • Batum’un Gürcistan’a (dolayısıyla Rusya’ya) bırakılması şartıyla Sovyet Rusya daha önce Ermenistan ve TBMM Hükümetleri arasında imzalanan Gümrü Antlaşması’nı ve çizilen Doğu sınırını onaylayacaktır.
    • Batum’un Gürcistan’a bırakılmasıyla Misak-ı Millî’den ilk taviz verilmiştir.
  • Boğazların geleceğine Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin katılacağı konferansta karar verilecektir.
  • Taraflar arasında ekonomik ve kültürel ilişkiler sıklaştırılacak, diplomatik alanda işbirliği yapılacaktır.
    • Kurtuluş Savaşı süresince dış yardımın büyük çoğunluğu Sovyet Rusya tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu yardımlarla TBMM ordularının lojistik eksiklikleri giderilmiştir.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Birinci_İnönü_Muharebesi

https://www.eokultv.com/1-inonu-savasi-6-10-ocak-1921/27626

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat
Kapat
Full Screen Image

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(