Tarih Dersleri

II.Abdülhamit ve Islahatları | İstibdat Dönemi (1878-1908)

Önceki derslerimizde de kısaca bahsettiğimiz üzere, Sadrazam Mithat Paşa ve Hüseyin Avni Paşa öncülüğünde Abdülaziz tahtan indirilmiş ve V.Murat padişah olmuştu. (1876 – 1876) V. Murat ise ruh sağlığı bozuk olduğu gerekçesiyle üç ay sonra tahtan indirilmişti. V.Murat tahttan indirildikten sonra Kanun-i Esasi’yi kabul etmek ve Meşrutiyeti ilan etmek şartıyla II.Abdülhamit padişah yapıldı.

Bu yazımızda II.Abdülhamit döneminde yaşanan I.Meşrutiyet, Kanun-i Esasi, II.Meşrutiyet ve İstibdat Dönemi (1878-1908) gelişmeleri ve yeniliklerine yer vereceğiz.

I.Meşrutiyet Dönemi (1876-1877) :

Genç (Yeni) Osmanlılar, Tanzimat dönemi yeniliklerini yetersiz bulduklarından ve ülke içindeki sorunların meşruti bir yönetime geçilmesiyle sona ereceğine inandıklarından meşrutiyetin ilan edilmesi için II.Abdülhamit‘e baskı yapmaya başladılar.

Bu sırada Tersane Konferansı toplanmıştı. Osmanlı Devleti konferansın toplanmasını ve alınacak kararları içişlerine karışma olarak saymış ve konferansı geçersiz hale getirmek için konferansın toplandığı gün meşruti yönetime geçeceklerini duyurmuşlardır.

Osmanlı Devleti, Tersane Konferansı’nın yapıldığı sırada 23 Aralık 1876 tarihinde Kanun-i Esasi’yi ilan etmiş ve meşrutiyet yönetimine geçilmiştir.

Kanun-i Esasi :

II.Abdülhamit 23 Aralık 1876 tarihinde Kanun-i Esasi’yi ilan etmiş ve meşrutiyet yönetimine geçilmiştir.

Kanun-i Esasi’ye göre Osmanlı Meclisi, üyelerini halkın seçtiği Mebusan Meclisi ve padişahın seçtiği Âyan Meclisi olmak üzere iki meclisten oluşmuştur.

ÂYAN MECLİSİ
Üyelerini padişah seçer.
Ömür boyu görevde kalırlar.
İlk başkanı Server Paşa‘dır.
MEBUSAN MECLİSİ
Üyelerini halk seçer.
4 senede bir atanırlar.
İlk başkanı Ahmet Vefik Paşa‘dır.

Kanun-i Esasi’nin bazı maddeleri şunlardır:

  • Devletin başkenti İstanbul, Resmi Dili Türkçe, Dini İslam’dır.
  • Osmanlı Devleti, hanedandan en büyük en olgun erkek tarafından yönetilir. (Ekberiyet Sistemi)
  • Yasama yetkisi Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisi’ne aittir.
  • Kanun teklifini hükümet yapar.
  • Hükümet yaptığı işlerden padişaha karşı sorumludur.
  • Padişah kanun hakkında sınırsız veto yetkisine sahiptir.
  • Yürütme yetkisi Heyet-i Vükela’ya aittir.
  • Savaş ve barışa padişah karar verir.
  • Yargı bağımsızdır.
  • Padişah sürgün ve angarya cezası verebilir.
  • Padişah meclisi kapatabilir.

İstibdat Dönemi (1878-1908) :

II.Abdülhamit 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı gerekçesiyle meclisi süresiz tatil edip Kanun-i Esasi’yi yürürlükten kaldırmıştır. Savaş bir yıl sonra bitmiş fakat rağmen II.Abdülhamit her dört yılda bir seçim yapılır maddesini uygulamayıp “istibdat” denilen bir yönetim anlayışı ile ülkeyi yönetmeye başlamıştır.

İşte Osmanlı tarihinde meşrutiyetin askıya alındığı 1878’den başlayıp 1908 tarihinde II. Meşrutiyetin ilanına kadar geçen 30 yıllık döneme İstibdat Dönemi denmiştir.

30 yıl boyunca devam eden bu İstibdat Dönemi’nde yaşanan bazı gelişmeler ise şunlardır:

  • II.Abdülhamit döneminde yönetim merkezi olarak Yıldız Sarayı kullanılmaya başlandı.
  • Sultan II.Abdülhamit istihbarat faaliyetleri için kendine bağlı olarak Hafiye (Jurnal) Teşkilatı kurdu.
  • Osmanlı Devleti dış borçlarını ödeyemez hale geldiğinden dolayı 1881 yılında Muharrem Kararnamesiyle iflasını açıkladı ve alacaklı devletler Duyun-u Umumiye’yi kurdu. İngiliz, Fransız, Alman, İtalyan, Avusturya gibi alacaklı devletlerin temsilcilerinin bulunduğu kurul ülkenin tuz, tütün, içki, ipek aşarı, damga pulu, balıkçılık gibi önemli gelir kaynaklarına el koydu.
  • 1881 yılında Osman Hamdi Bey tarafından Sanay-i Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Okulu) açıldı.
sanayinefise
şu anda i̇stanbul arkeoloji müzesi olarak kullanılan sanayi-i nefise mektebi
  • İlk defa müze açılarak başına Osman Hamdi Bey getirildi.
  • Büyük bir telgraf ağı kuruldu ve öğrenci yetiştirmek için Telgraf Mektebi kuruldu.
  • Kız çocukları için Kız Meslek Liseleri açıldı.
  • II.Abdülhamit tarafından birçok ilde okullar yaptırıldı.
  • Ziraat, Baytar, Çoban, Dişçi, Orman mektepleri açıldı.
ii abdülhamit döneminde devlet tarafından açılan okullar
II Abdülhamit Döneminde Devlet Tarafından Açılan Okullar
Kaynak: MEB Tarih 11
  • Memleket sandıkları bu dönemde 1888 yılında Mithat Paşa’nın gayretleriyle Ziraat Bankasına dönüştürülmüştür.
  • Sultan Abdülaziz döneminde hazırlanan Mecelle bu dönemde uygulamaya konulmuştur.
  • Tercüman-ı Hakikat gazetesi çıkarıldı.
  • Ermeni isyanları bastırmak amacıyla Hamidiye Alayları kuruldu.
hamidiyealayi
karapapaklar-terekemeler’ (azeri türkmenleri) den oluşan hamidiye alayları süvari reisleri
  • İlk defa çocuk hastanesi açıldı. (Hamidiye Etfal)
  • Engellilere yönelik kurumlar açıldı.
  • Haydarpaşa Tren Garı yapıldı.
  • Tren sektörünün gelişmesi amacıyla “Anadolu Osmanlı Şömendifer Kumpanyası” kuruldu.
  • II.Wilhelm tarafından başlatılan 3B (Berlif-Bosof-Bağdat) Projesi‘nin yapımına başlandı.
  • Ertuğrul Fırkateyni Japonya dönüşü battı ve kazada 550 Osmanlı leventi şehit oldu.
ertugrulfirkateyni
Kazanın yaşandığı Kuşimoto’da 1891 yılında şehitler için anıt dikildi.
(David MAREUIL – Anadolu Ajansı)
  • Yayın kadrosu kadınlardan oluşan “Şükefezar” ve Halide Edip Adıvar önderliğinde “Demet” gazeteleri çıkarıldı. (Sonraki konuda Osmanlı Basın-Yayın tarihini detaylı olarak inceleyeceğiz.)

II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1915) :

1908 yılından itibaren II.Abdülhamit’e karşı yeniden meşrutiyeti ilan etme konusunda baskılar giderek artmıştı. Bu baskıların üstüne birde 1908 yılında yapılan Reval Görüşmeleri‘nde Osmanlı’nın kağıt üstünde parçalanmış olması bu baskıları iyice alevlendirmişti.


Reval Görüşmeleri :

İngiltere Kralı ile Rus Çarı 1908 yılında Reval Limanı’nda bir araya gelerek Makedonya ve Boğazlar Sorunu ele almıştır. Görüşme sonucunda sadece Makedonya’ya ait ıslahat yapılma fikri açığa vurulsa da aslında gizli olarak Osmanlı topraklarını paylaşma ve Balkanlar’dan atma planları yapılmıştı. Bu görüşmelerin ayrıntıları ve Alman gizli servisi tarafından İttihat ve Terakki Partisine bildirmiştir.


II.Abdülhamit’e karşı olarak kurulan İttihat ve Terakki, Reval’deki planı öğrenmiş ve Osmanlı Devleti’nin parçalanmasının önüne geçmek amacıyla meşrutiyetin yeniden ilan edilmesi amacıyla Selanik ve Makedonya’da isyan başlatmıştır.

İttihatçıların Selanik’teki hükümet konağını işgal etmesi üzerine ayaklanmaların ülkenin geneline yayılmasından çekinen II.Abdülhamit meşrutiyeti yeniden ilan etmek zorunda kalmıştır. Ayan ve Mebusan meclisleri tekrar açılmıştır. 1876 yılında ilan edilen Kanun-i Esasi ise yeniden yürürlüğe girmiştir.

31 Mart Olayı :

II.Abdülhamit tarafından meşrutiyetin yeniden ilan edilmesinin ardından, II.Abdülhamit taraftarları meşrutiyeti kaldırıp monarşiyi tekrar getirmek amacıyla 13 Nisan 1909 (Hicri 31 Mart) tarihinde isyan etmişlerdir.

31 Mart İsyanı’nın bastırılması amacıyla Selanik’te bulunan ordu harekete geçmiştir. Mahmut Şevket Paşa komutasındaki Hareket Ordusu bu isyanı bastırmıştır. Bu orduda Mustafa Kemal, Kurmay Yüzbaşı olarak görev yapmıştır.

Bu isyan sonucunda II.Abdülhamit meclis kararı ile tahttan indirilmiş ve yerine V.Mehmet Reşat tahta geçmiştir.

Osmanlı Devleti’nde bu karışık ortam sonucunda;

  • Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.
  • Girit, Yunanistan’a bağlandı.
  • Bosna-Hersek, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından ilhak edildi.

1909 Kanun-i Esasi Değişikliği :

31 Mart Vakası’nın bastırılmasından sonra Sultan II.Abdülhamit tahttan indirilmiş ve II. Meşrutiyet Meclisi, 21 Ağustos 1909’da anayasa değişikliğini kabul etmiştir.

Bu değişiklilere göre;

  • Kanun tekliflerinde padişah izni şartı olmayacak.
  • Mebuslar da kanun teklifinde bulunabilecek.
  • Padişah kanunları bir kez veto edebilecek.
  • Savaş ve barışa meclis karar verecek.
  • Padişah Ayan meclisinin onayını alarak üç ay sonra seçime gidilmesi şartıyla meclisi kapatabilecek.
  • Hükümet yaptığı işlerden meclise karşı sorumlu olacak.
  • Padişah sürgün cezası veremeyecek.
  • Herkes parti kurabilecek.

Osmanlı Devleti’nde Kurulan Siyasi Partiler :

Kanun-i Esasi’de yapılan değişikliklerle Türk demokrasi tarihinde gerçek anlamıyla siyasi partiler kurulmaya başlanmıştır. Bu partilerin kurulmasında İttihat ve Terakki Cemiyeti özgürlükçü tavrından vazgeçmesi etkili olmuştur.

Osmanlı Devleti’nde kurulan siyasi partiler şunlardır:

  • İttihat ve Terakki Fırkası
  • Ahrar Fırkası
  • Osmanlı Demokrat Fırkası
  • İttihad-ı Muhammedi Fırkası
  • Mutedil Hürriyetperveran Fırkası
  • Islahat-ı Esasiye Osmaniye Fırkası
  • Ahali Fırkası
  • Osmanlı Sosyalist Fırkası
  • Hürriyet ve İtilaf Fırkası
  • Millî Meşrutiyet Fırkası
  • Fedekaran-ı Millet Fırkası

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://tr.pinterest.com/pin/846113848716619947/?lp=true
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/ertugrul-firkateyninin-japonyada-batisinin-128-yili/1256102
https://twitter.com/OmerFarukCetin/status/1111195749952442368
http://www.bitlisname.com/2016/04/23/hamidiye-alaylarini-olusturan-asiretler/

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(