Bu yazımızda Tanzimat Dönemi’nde yapılan ıslahatlar konusunu ele alacağız.
Tanzimat Fermanı ile başlayıp, I.Meşrutiyet’in ilanına kadar olan döneme Tanzimat Dönemi denmektedir. Bu dönemin padişahları Sultan Abdülmecit (1839-1861), Sultan Abdülaziz (1861-1876) ve 93 gün tahtta kalan V.Murat’tır. II.Abdülhamit dönemi ise Tanzimat döneminin sonu Meşrutiyet döneminin başlangıcıdır.
Tanzimat döneminde yapılan ıslahatlar konusunu yine alanlarına göre ayırırsak işimiz kolaylaşacaktır.
Yönetim Alanında Yapılan Islahatlar :
- 1854 yılında Meclis-i Ali Tanzimat kuruldu. Böylece Meclis-i Vala yüksek mahkeme olarak yoluna devam ederken kanun ve yönetmelik hazırlama yetkisi ise bu yeni meclise verildi. Meclis-i Ali Tanzimat 1861 yılında Meclis-i Ahkam-ı Adliye ile birleşmiştir.
- Taşra teşkilatını yeniden düzenlemek için 1864 yılında Vilayet Nizamnamesi çıkarıldı. (Köy-Nahiye-Kaza-Liva-Vilayet) Livaların başına mutasarrıflar, Kazalara kaymakamlar, köylere muhtarlar atandı.
- İllerin yönetiminde valilere yardımcı olabilme amacıyla İl Genel Meclisleri (Vilayet İdare Meclisleri) kuruldu. Bu sayede halk ilk kez yerel yönetimlere katıldı ve azınlıklara da bu meclise girme hakkı tanındı.
- Sultan Abdülaziz döneminde denizcilik ve donanma ile ilgili çalışmalar için Bahriye Nezareti kuruldu.
- 1865 yılında Namık Kemal, Şinasi, Ziya paşa ve Hüseyin Avni paşa gibi Osmanlıcı aydınlar tarafından meşruti bir yönetime geçmek ve böylece padişahı denetim altına almak amacıyla Genç Osmanlılar Cemiyeti kuruldu.
Eğitim Alanında Yapılan Islahatlar :
- Sultan Abdülmecit döneminde Meclis-i Maarif-i Umumiye Nezareti (Milli Eğitim Bakanlığı) kurularak eğitim işleri düzenlenmiştir. Ayrıca Türkçe temel ders olarak okutulmaya başlamıştır.
- 1848 yılında Abdülmecit tarafından Darü’l Muallim (Erkek Öğretmen Okulu), 1858 yılında yine Abdülmecit döneminde ilk kız rüştiyesi açıldı. Ayrıca 1870 yılında Sultan Abdülaziz tarafından Darü’l Muallimat (Kız Öğretmen Okulu) açıldı. (Bu okullar batı tarzında kurulmuştur.)
- 1869’da Fransa örnek alınarak Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yayımlandı ve okul türleri ve eğitim işleri düzenlendi. (İptidai-Rüştiye-İdadi-Fünun)
- Galatasaray Sultanisi, Amerikan Robert Koleji, Musevi Asri Mektebi, Heybeliada Papaz Mektebi, Nersesyan Ermeni Okulu gibi yabancı okullar açıldı.
- 1859 yılında Sultan Abdülmecit tarafından idari alanda devlet memuru yetiştirme amacıyla siyasal bilgiler fakültesinin temeli sayılan Mülkiye Mektebi açıldı.
- Sultan Abdülmecit tarafından Batı bilimini Osmanlı’ya aktarma amacıyla 1851 yılında Encümen-i Daniş kuruldu. Burada Fen kitaplarının tercümesi yapıldı. Ayrıca Redhouse ve Hammer burada çalışmalar yaptı. Encümen-i Daniş 1862 yılında başarısız olduğu gerekçesi nedeniyle kapatıldı.
- 1864 yılında Abdülaziz tarafından devlet memurlarının yabancı dil öğrenmesi amacıyla Lisan Mektebi açılmıştır.
- 1872 yılında yetim çocukların eğitimi için Darüşşafaka açıldı.
Hukuk Alanında Yapılan Islahatlar :
- Sultan Abdülmecit döneminde kanun hazırlama görevi Meclis-i Ali-i Tanzimat’a verilmiş, bu meclis daha sonra Şuray-ı Devlet ve Divan-ı Ahkâm-ı Adliye diye ikiye ayrılarak Danıştay ve Yargıtay’a temel teşkil etmiştir.
- Farklı dinlere mensup kişiler arasındaki davalara bakmak için Nizamiye Mahkemeleri kuruldu. Mahkemenin aldığı kararlara padişah dahil kimse müdahale edemezdi. Böylece yargının bağımsızlığı amaçlandı.
- Abdülaziz döneminde Şuray-ı Devlet (Danıştay) ve Divan-ı Ahkâmı Adliye (Yargıtay) kuruldu.
- Sultan Abdülmecit döneminde 1840 yılında Fransız hukukundan esinlenerek Ceza Kanunu hazırlandı.
- Ahmet Cevdet Paşa tarafından Osmanlı Devleti’nin ilk Medeni Kanunu olan Mecelle yürürlüğe girdi.
- Sultan Abdülaziz döneminde yeni çıkan kanunları duyurmak amacıyla Düstur adı verilen ilk kanun mecmuası basıldı.
Askeri Alanda Yapılan Islahatlar :
- Seraskerlik (Kara Kuvvetleri) kuruldu.
- Abdülmecit döneminde ordunun adı Asakir-i Şahane olarak değiştirildi.
- Askerlik 5 yıl ile sınırlandırıldı
- Sultan Abdülmecit döneminde 1842 yılında Askeri Baytar Mektebi açıldı.
- Jandarma ve Polis (Zaptiye Örgütü) teşkilatı kuruldu. Jandarma Genel Komutanlığı’nın kurulma tarihi olarak ilk düzenlemelerin yapıldığı 1839 tarihini kabul edilir.
- 1859 yılında liman ve kıyıların güvenliğini sağlamak için Rüsumat Emaneti adıyla Sahil Güvenlik Örgütü kuruldu.
- Sultan Abdülaziz döneminde dünyanın en büyük deniz filolarından bir oluşturuldu.
- Abdülaziz döneminde ilk askeri rüştiye açıldı. Ayrıca Tanzimat Döneminde ; Kuleli, Işıklar, Maltepe gibi askeri liseler açıldı.
Ekonomi Alanında Yapılan Islahatlar :
- Sultan Abdülmecit döneminde 1854 yılında Kırım Savaşı’nda İngiltere’den ilk defa dış borç alındı.
- Sultan Abdülmecit döneminde hazine ödemelerinin gerçekleşmesi için devlet bonosu çıkarıldı.
- Sultan Abdülmecit döneminde Osmanlı Devleti’nin ilk kağıt parası olan Kaime-i Nakdiye bastırıldı.
- Sultan Abdülmecit döneminde ilk Osmanlı bankası olan Bank-ı Dersaadet açıldı.
- Bank-ı Osmani adında ilk yabancı sermayeli İngiliz bankası açıldı ve bu bankaya para basma yetkisi verildi.
- Muhassıllık meclisleri açılarak vergi toplama görevi muhassıl adı verilen maaşlı devlet görevlilerine verilmiştir.
- Sultan Abdülaziz döneminde çiftçiye kredi sağlamak için Mithat Paşa’nın çalışmalarıyla 1863’te Ziraat Bankası’nın temeli sayılan Memleket Sandıkları kuruldu.
- 1851 yılında Şirket-i Hayriye adlı deniz yolu işletmesi kuruldu.
- Yerli üretimi artırmak amacıyla Sanayi Mektebi açıldı.
- Islah-ı Sanayi Komisyonu kurularak sanayileşme ve şirketleşme teşvik edildi.
- İç gümrük uygulaması kaldırıldı.
- 1858 yılında Arazi Kanunnamesi çıkarılarak toprak sistemi sadeleştirildi.
- 1875 yılında Ramazan Kararnamesi ile devletin faizleri bile ödeyemeyeceği ilan edildi.
İletişim ve Ulaşım Alanında Yapılan Islahatlar :
- Osmanlı Devleti’nde demiryolu yapımına Abdülmecit döneminde başlanmış olup, ilk demiryolu hattı 1856-1867 yılları arasında döşenen İzmir-Aydın hattı olmuştur.
- İlk defa telgraf hatları çekildi. (Edirne-İstanbul-Şumnu arasına)
- 1840 yılında Sultan Abdülmecit döneminde haberleşme ve iletişimle ilgili olarak Posta Nezareti kuruldu.
Basın,Yayın Alanında Yapılan Islahatlar :
- Sultan Abdülmecit döneminde 1860 yılında Şinasi, Agâh Efendi, Namık Kemal, Ziya Paşa ve Ali Suavi tarafından Osmanlı Devleti’nin ilk özel gazetesi olan Tercüman-ı Ahval yayın hayatına başladı.
- Yarı resmi bir gazete olan Ceride-i Havadis çıkarıldı.
- Vekay-i Tıbbiye adında ilk dergi basıldı.
Sosyal ve Kültürel Alanda Yapılan Islahatlar :
- Güllü Agop tarafından ilk Osmanlı modern tiyatrosu kuruldu.
- Abdülaziz yurtdışına seyehate çıkan ilk padişah oldu. Fransa, İngiltere, Belçika, Almanya, Avusturya-Macaristan ve Mısır ziyaret edildi.
- Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti kuruldu.
- 1872 yılında Şeker Ahmet Paşa tarafından ilk resim sergisi açılmıştır.
- Beylerbeyi ve Çırağan Sarayları yapıldı.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
){kind=link}
Cevap Yok