Osmanlı Devleti’nin 3 Kasım 1839’da ilan ettiği Tanzimat Fermanı‘nı Avrupalı devletler gayrimüslümlere verilen hakların yetersiz olduğu gerekçesi ile daha köklü reformlar yapılmasını istemiştir. Bu talep sonucu gayrimüslimlere, vatandaşlık hukuku açısından Müslümanlarla tam eşitlik sağlayan ve önemli haklar veren Islahat Fermanı hazırlanmıştır.
Peki Osmanlı Devleti bu talebi neden kabul etti ve Islahat Fermanı hazırlandı?
Hatırlanacağı üzere Rusya özellikle Kudüs ve çevresindeki kutsal yerler için Osmanlı Devleti’nden taleplerde bulunmuş ve Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan Ortodoksları da resmen himaye altına almak istemişti. Böylece Kutsal Yerler sorunu nedeniyle Kırım Savaşı başlamış ve Avrupalı devletler Osmanlı tarafında yer almıştı.
İşte İngiltere, Fransa ve Avusturya, Rusya’nın azınlıklar konusunda bu iddiasını çürütmek için Kırım Savaşı sürerken, savaş sonrasında yapılacak antlaşma esaslarını görüşerek bazı kararlar almıştır. Bu kararlar arasında Hristiyanların hak ve ayrıcalıklarını belirleyen bir ferman çıkarılması da yer almıştır.
Osmanlı Devleti bu kararın içişlerine müdahale edilmesi olarak görmüştür. Bunu engellemek için Paris Kongresi’nin başlamasından sonra İstanbul’da 18 Şubat 1856 tarihinde yabancı devlet temsilcilerinin de katıldığı bir törenle Sultan Abdülmecit tarafından Islahat Fermanı ilan edilmiştir.
Islahat Fermanı’nın İlan Edilme Nedenleri:
- Devletin dağılmasını önlemek.
- Kırım Savaşı’ndan sonra düzenlenen Paris Barış Konferansı‘nda çıkacak kararlarda etkili olabilmek.
- Avrupalı devletlerin içişlerine karışmalarını önlemek.
- Azınlık ayaklanmalarını önlemek.
Islahat Fermanı’nda Yer Alan Maddeler:
- Mahkemeler herkese açık olacak ve Müslüman-Gayrimüslüm kanun önünde eşit olacak. (Karma Mahkemeler açıldı.)
- Gayrimüslimler askerlik bedelini ödeyerek askerlikten muaf olabilecek.
- Din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak.
- Resmi yazışmalarda gayrimüslimleri aşağılayan tabirler kullanılmayacak.
- Patrikhanelerde meclisler kurulacak ve meclislerin aldıkları kararlar devlet tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek.
- Azınlıkların din görevlilerine maaş bağlanacak.
- Azınlıklar kendi okullarını açabilecek ve ana dillerinde eğitim verebilecek.
- Mahkemelerde herkes kendi dinine göre yemin edebilecek ve şahitlik yapabilecek.
- Azınlıklar il genel meclislerinde görev yapabilecek. (Azınlıkların kazandıklar ilk siyasi haktır.)
- Azınlıklar devlet memuru olabilecek.
- Haraç, Cizye vergisi ve İltizam sistemi kaldırılacak.
- Gayrimüslümler de şirket ve banka gibi ticari nitelikli kurumlar açabilecek.
- İşkence,dayak ve angarya kaldırılacak.
Islahat Fermanı’nın Sonuçları:
- Islahat Fermanı azınlıkların haklarını genişletmiş ve Müslümanlara yeni haklar tanınmamıştır. Bu nedenle Müslüman halk tarafından tepki çekmiştir. Bu durum Müslüm-Gayrimüslüm çatışmasını hızlandırdı.
- Islahat Fermanı ile Avrupalı devletler; Osmanlı topraklarında siyasi, ekonomik, hukuki ve kültürel alanlarda yeni hak ve çıkarlar sağlamıştır.
- Hristiyanların il meclislerine üye olabilmeleri maddesi ile devletin parçalanmasını hızlanmıştır.
- Islahat Fermanı’nın Paris Barış Antlaşmasına eklenmesi Osmanlı içişlerine resmen karışılma dönemini başlatmıştır.
- Islahat Fermanı azınlıkların ekonomide güçlenmesine neden oldu.
Islahat Fermanının tüm maddeleri ve bu maddelerin önemini Gülseri OKUDAN’ın “Islahat Fermanının Tahlili” adlı makalesinden detaylı olarak okuyabilirsiniz.
https://www.academia.edu/25724284/Islahat_Fermanı
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
Cevap Yok