İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919) ve Amiral Bristol Raporu

Bu yazımızda İzmir’in İşgali ve İzmir’in İşgali’ne karşı hazırlanan Amiral Bristol Raporu ile işgaller karşısında kurulan Kuvay-ı Milliye‘den söz edeceğiz.

Önceki dersimizden de hatırlanacağı üzere İtilaf Devletleri, 12 Ocak 1919 tarihinde toplanan Paris Barış Konferansı‘nda, Batı Anadolu’nun Yunanistan’a verilmesini kararlaştırmışlardı.

Bu karar sonrası İngiliz hükümeti 15 Ocak 1919’da Yunan hükümetine gönderdiği notada, Yunanlılar’a İzmir ve Batı Anadolu taraflarının verilebileceğini belirtmiştir.

Yunan taraftarı ve Venizelos (Megali İdea’nın mimarı, Yunan başbakan) hayranı olan İngiliz Başbakanı Lloyd George, Balkanlar ve Anadolu’ya hakim olan güçlü bir Yunanistan’ın Akdeniz’de İngiliz ticaret ve sömürge yollarının bekçiliğini yapacağına inanıyordu.

İzmir’in İşgali’ni anlatmadan önce 1855-1857 Yılları arasında Fransa’nın Atina büyükelçisi La Gorce‘nin Yunanlılar’ı nası tasvir ettiğine bir bakalım.

“Bir millet düşünün; şahsî veya içtimaî, neyi var neyi yoksa, baştanbaşa haydutluk ve korsanlık eseri olan;…kaba kuvvetin en üstün değer sayıldığı bir millet; bir millet ki, medeniyetin doruğunda iken ancak nüfusunun kırkta biri hür; saygı gören kişiler, küçük düşkünler ile kaşarlanmış fahişeler; içte ahlâksızlık almış yürümüş, savaşlar dahilî ayaklanmalar almış yürümüş; dışta tek amacı yağma, nasıl olursa olsun: Ama istilâ yoluyla, ama ücretli askerle; komşularıyla sürekli mücadele halinde olan bir millet. Yüceltmediği rezillik kalmayan bu millet özellikle üç kötülüğü doruğuna çıkarmış: Kendini beğenmişlik, yalancılık ve lüks. Bunları öyle iyi kullanmayı, sergilemeyi bilmiş ki, sayesinde iki bin yıl süreyle tarihin ön plânında kalmış. Bu millet, Yunan milleti.”

İzmir’in İşgali (15 Mayıs 1919) :

Paris Barış Konferansı’nda, Yunan ordusunun İzmir’in İşgali kararı alındıktan sonra Damat Ferit Paşa, İzmir Valisi İzzet Bey ve Kolordu Komutanı Ali Nadir Paşa’dan işgal hareketine karşı koymamaları ve işgal kuvvetlerine karşı gereken kolaylığın gösterilmesi istedi. Herhangi bir çatışma olmaması için de askerleri kışlalarına çekti.

Sabah saat 6.00 sularında İngiliz, Fransız, İtalyan ve Amerikan gemileri eşliğinde ilerleyen Yunan gemileri; saat 7.00 civarında ilk birlikleri karaya çıkararak Alsancak ve Pasaport karakollarını işgal ettiler. Yunan ordusu ve gönüllü Rum milisler Konak Meydanı’na doğru “Zito Venizelos” (Yaşa Venizelos) diyerek yürüyüşe geçtiler.

Konak Meydanı’nı Kemeraltı caddesine bağlayan köşe dönüldüğünde Yunan bayrağını taşıyan Teğmen Yannis açılan ateş sonucunda bayrakla birlikte atından yuvarlandı. Hukuk-u Beşer Gazetesi Baş Yazarı Hasan Tahsin (Osman Nevres) tarafından İzmir’in İşgali karşısında atılan ve Ege’de Milli Mücadele’nin başlamasına sebep olan bu ilk kurşundan sonra
İzmir’de büyük bir Yunan terörü estirildiği, çok sayıda Türk’ün öldüğü, yaralandığı, insanlık dışı hareketlere maruz kaldığı bilinmektedir. Esirlerden biri olan Askerlik Şubesi Başkanı Albay Süleyman Efendi “Yaşa Venizelos” demediği için Şehit edilmiştir.

İzmir’in İşgali ve katliamlar ülkenin hemen yerinde protesto edilmiş, İtilaf Devletleri temsilciliklerine protesto telgrafları çekilmiştir.Bu mitinglerin en çok ses getirenleri ise; Fatih, Kadıköy ve Sultanahmet mitingleridir. Fatih Mitingi’nde Halide Edip (Adıvar); Sultanahmet Mitingi’nde Nakiye (Elgün), Halide Edip (Adıvar), Mehmet Emin (Yurdakul), Hamdullah Suphi (Tanrıöver) ve Selim Sırrı (Tarcan); Kadıköy Mitingi’nde Münevver Saime Hanım yaptıkları konuşmalarla halkın millî duygularını coşturdular. Bu konuşmalar gazeteler aracılığıyla bütün yurda yayıldı.

Amiral Bristol Raporu:

İzmir’in İşgali yapılan protestolar ve direnişler nedeniyle tüm dünyada duyulmaya başlamıştı. Bunun üzerine İtilaf devletleri kamuoyunu yatıştırmak ve İzmir bölgesindeki durumu öğrenebilmek için bölgeye ABD’li Amiral Bristol başkanlığında bir rapor heyeti göndermişler

Amiral Bristol Raporu’na göre;

• Bölgede Yunanlılar’ın iddia ettiği gibi Rumlar değil, Türkler çoğunluktadır.
• Yunanlılar ve Rumlar bölgede katliamlar yapmışlardır.
• Yunanlılar bölgeyi güvenliği sağlamak nedeniyle değil, ilhak etme niyetiyle işgal etmişlerdir.
• Yunanlılar bölgeden çekilip, İtilaf Devletlerinden oluşan güvenlik birimleri gelmelidir.

Kuvay-ı Milliye:

Kuvay-ı Milliye, yapılan işgaller karşısında İstanbul Hükümeti’nin sessiz kalması sonucu halkın kendisini savunmak için oluşturduğu bir teşkilatlanmadır. Bu birlik, yerel liderlerin önderliğinde gönüllü vatansever halktan oluşmuştur.

Özellikle Ege Bölgesi’nde, Karadeniz’de ve Güney Cephesi’nde; Ethem, Demirci Mehmet Efe, Yörük Ali Efe, Şahin Bey, Kara Fatma ve İpsiz Recep öne çıkan yerel halk kahramanlarıdır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.