Tarih Dersleri

Uygurlar (744-840)

Uygur tarihi hiç şüphe yok ki Orta Asya tarihinin en önemli birkaç devresinden biri olmuştur.

Göktürk devleti, ikinci defa kurulduğu zaman Uygurlar Göktürk devleti içinde yer almışlardır.

742-743 senelerinde Göktürklerin hakimiyeti altında bulunan Karluk, Basmil ve Uygur oymakları Göktürk kağanı Ozmış’ı mağlup edip öldürdüler.

Göktürk devleti ortadan kalınca Basmilların idaresinde yeni bir kağanlık kuruldu. Uygurlar sol (doğu), Karluklar sağ (batı) yabguluğu teşkil ettiler.

744 senesinde Uygur Yabgusu Basmil kağanını mağlup ederek kendini kağan ilan etti. Kutlug Bilge Kül Kağan unvanını aldı. Bu suretle hür Uygur Kağanlığı kurulmuş oldu.

744’de Uygur reisi Basmilleri tamamiyle mağlup etti. Böylece Uygur birliği tamamlanmış oldu. Uygur Reisi Kutlug Bilge Kül Kağan unvanı ile Hakan oldu. Her tarafa elçilerle fetihnameler gönderildi. Tabii bu arada Çin’e de elçiler gitti. Çin imparatoru da tebrik için elçiler gönderdi.

Kırgız taarruzu Orhun bölgesindeki Uygur hakimiyetinin sonu olmuştur.

840’da etrafa dağıtılan Uygur boylarından bir kısmı batıya giderek Beşbalık, Turfan, Hoço, Kaşgar taraflarına yerleştiler.

Turfan Uygur Devleti 1209’da Cengiz Han’a bağlanıp, 1368’e kadar Moğol idaresinde varlıklarını sürdürdüler.

Bugün de Doğu Türkistan Uygur özerk bölgesi olarak yaşamaktadırlar.

turfanuygur
1777 yılında yapılan Emin Minaresi 44 metre yükseklikte 10 metre çapındadır |Turfan |Doğu Türkistan

Uygurlar hakkındaki bu alıntı ve daha geniş bir haline alttaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

(Alıntı: http://evreninsirlari.net/dosyalar/139_s14_03.pdf )

Bu özet bilgiden sonra Uygurların tarihimiz açısından önemini maddeler halinde sıralayalım.

Uygurlar’ın Özellikleri:

? Uygur kelime manası olarak “akraba,müttefik” anlamına gelirken, Çin kaynaklarında ise “Şahin gibi dolaşan, hücum eden” anlamlarında kullanılmıştır.

? Uygur devletinin kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan‘dır.

? Başlangıçta devletin merkezi Ötüken olmuşsa da daha sonraları başkent Ordu -Balık(Karabalasagun) şehrine alınmıştır.

? Uygurlar Talas Savaşı sonucunda Orta Asya hakimiyetini sağlayarak Çin’i vergiye bağlamışlardır.

? Bögü Kağan döneminde Çin’le olan siyasi ilişkiler sonucunda Maniheizm dinini resmi din olarak kabul etmişlerdir (763). Bu dinin etkisiyle;

  • Hayvansal gıdalar yasaklandı ve Uygurlar savaşçılık özelliklerini yitirmeye başladılar.
  • Sulama kanalları açılarak tarım yapıldı ve böylece yerleşik hayata geçildi. (Türklerin tanımış olduğu ilk bitki yonca,ürettiği ilk bitki ise darıdır.
  • Şehirler kuruldu.Tapınak ve saraylar inşa edildi. (Bu yapılar Osmanlı ve Selçuklu Devleti’ndeki külliyelerin kaynağını oluşturmuştur.) (Uygurlarda yapılan şehirlere “Balıg” adı verilmiştir.)
  • Mani ışık anlamına geldiğinden hükümdarların isimlerinin başlarına ay veya kün unvanları verilmiştir.
  • Mani’nin mesleği ressamlık olduğundan bu dinin etkisiyle resim sanatı gelişmiştir. (Uygurlarda resimle uğraşana bedizci, yapılan duvar resimlerine ise fresko denilmiştir.)
  • Bu dinde duaların yazılı olması zorunlu olduğundan Çin’den hareketli matbaa getirilmiştir.

? Türk tarihinde ilk defa kütüphaneler kurmuşlardır.

? Türk tarihinde ilk kez örgün eğitim kurumları oluşturmuşlardır.

❗️ Türk tarihinde ilk kez eğitim faaliyetlerine Asya Hunları’nda başlanmıştır.

? Orta oyununu bulmuşlar ve Türk tiyatrosunun temelini atmışlardır.

? Pandomim,şan ve operayı bulmuşlardır.

? Töreleri yazılı hale getirmişlerdir.

? İlk defa minyatür sanatını kullanmışlardır.

? Türk tarihinde ilk defa kağıt para (çav) kullanmışlardır.

? Türk tarihinin ilk vakıflarını oluşturmuşlardır.

? Hukuki meseleleri yazılı hale getirdiler.(vasiyetname,velayetname)

? Faizle borç vererek Türk bankacılık sisteminin temelini oluşturmuşlardır.

? Nişadır adı verilen madeni Çin’e ihraç etmişlerdir. (Bu maden Çin kaynaklarında Uygur Tuzu veya Tatar Tuzu olarak geçmektedir.)

? Akapunktur,göz tedavisi ve çiçek aşısını kullandılar.

? Uygurların yapmış oldukları sanat eserleri, Talas Savaşı sonucunda batıya taşınmıştır.

? Uygurlar en çok Moğollar’ı etkilemiştir.

(Özellikler Ramazan Yetgin‘den alıntıdır.)

✔️ Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.
✔️ Yerleşik yaşamın bir sonucu olarak göçebe kültürü terk etmişler ve savaşçı özelliklerini kaybetmişlerdir. Fakat bilimsel ve kültürel etkinliklerde bulunarak uygarlık olarak ileri gitmişlerdir.
✔️ Uygurlar, 18 harfli kendilerine özgü alfabeyi kullanmışlardır. Ayrıca Çinlilerden klişe matbaayı alıp kullanmışlar ve ilk Türkçe kitapları basmışlardır. Mani dininin terimlerini Türkçeye çevirmişlerdir.(milli benliklerini korumak için). Bunun yanında kağıt imalathaneleri de açmışlardır.
✔️ Uygurlar ayrıca pusula ve ipek imalatınıda Çinlilerden öğrenerek uygulamışlardır.
✔️ Kendilerine ait Karabalasagun Yazıtları ve Şine-Usu Yazıtları vardır.
✔️ Uygur şehirlerinde çeşitli dinlere ait mabetlerin yan yana olduğu görülmektedir. Bu durum Uygurlarda ibadet özgürlüğü olduğunu göstermektedir.
✔️ 12 Hayvanlı Türk Takvimi ’ni yapmışlardır.

(Bu maddeler Ergün YILDIRIM ‘dan alıntıdır.)

onikihayvanli
12 Hayvanlı Takvim‘de hayvanlara göre yıllar.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://medyascope.tv/2019/05/07/cinin-dogu-turkistanda-camileri-yiktigina-dair-yeni-kanitlar-ortaya-cikarildi/q=aHR0cHM6Ly91cGxvYWQud2lraW1lZGlhLm9yZy93aWtpcGVkaWEvY29tbW9ucy90aHVtYi9kL2RkL1R1cnBhbi1taW5hcmV0ZS1lbWlyLWQwMS5qcGcvMTIwMHB4LVR1cnBhbi1taW5hcmV0ZS1lbWlyLWQwMS5qcGc
https://tr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Turktakvim1.jpg&filetimestamp=20120625082429&

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat
Kapat
Full Screen Image

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(