Karahanlılar (840-1212)

Karahanlılar, Doğu ve Batı Türkistan’da hüküm sürmüş olan ilk Müslüman Türk sülalesinin (840-1212) kurduğu devlete en yaygın biçimde verilen isimdir.

Bu isim, aynı soydan gelen hükümdarların unvanları arasında Kara sözünün sık sık kullanılması ile ilgilidir.

Karahanlılar‘a Afrasiyapoğulları ve İlig Hanlar da denilmiştir.

Karahanlı Devletini maddeler halinde açıklayacak olursak:

Karahanlılar’ın Özellikleri:

🔷 Bilge Kül Kadir Han tarafından Orta Asya’da (Balasagun) kurulmuştur.

🔷 Orta Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir.

🔷 Batı Türkistan’da kurulan bu devleti meydana getiren Türk boyları; Karluk, Tuhsi,Yağma ve Çiğil’dir (Federatif yönetim).

🔷 Karahanlılar, yöneten ve yönetilenleri Türk olan ilk Türk – İslam devletidir. Bu yüzden Karahanlılarda, Gazneli ve Selçuklular’daki gibi Arap – İran etkisi yoktur.

🔷 Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir coğrafyada kurulduğu için resmi dilleri Türkçedir. Uygur alfabesini kullanmışlardır.

🔷 Satuk Buğra Han (Sonradan Abdülkerim olarak değiştirmiştir) döneminde İslamiyet’i resmi din olarak kabul etmişlerdir (932).

🔷 Tamgaç Buğra Han zamanında ilk Türk-İslam medresesi olan Semerkan Medresesi‘ni inşa etmişlerdir.

🔷 Dünya tarihinin ilk burslu öğrencilik sistemini başlatmışlardır.

🔷 Karahanlılar sosyal devlet anlayışının bir göstergesi olarak ülke içerisinde ; ilk kervansarayı (ribat) , Hastaneleri ve Medreseleri kurdular.

Ribatın kervansaraydan farkları şunlardır;
✴️ Güvenlik
✴️Dini yayma merkezi
✴️ Gazilerin sığınak merkezi
✴️ Yol emniyeti

🔷 Türk İslam devletlerinde ilk düzenli posta teşkilatını kurmuşlardır.

🔷 Karahanlılar‘da hükümdarlara devlet yönetiminde Noyan denilen vezirler yardım ederdi.

🔷 Karahanlılar ilk Türk-İslam edebi eserlerini vermişlerdir.(Bu eserlere detaylı olarak Kültür ve Medeniyet konusunda değinilecektir.) Bunlar;

🔷 En parlak dönemlerini Yusuf Kadir Han zamanında yaşayan Karahanlılar 1042 yılında Doğu ve Batı Karahanlılar şeklinde 2’ye ayrıldı. Bunlardan merkezi Kaşgar olan Doğu kanadı 1211’de Karahitaylar, merkezi Semerkant olan Batı kanadı ise 1212’de Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.