Tarih Dersleri

Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)

Sevgili arkadaşlar bu yazımızda Mondros Ateşkes Antlaşması neden imzalandı, maddeleri nelerdir, önemi nedir sorularının cevaplarını arayacağız.

I. Dünya Savaşı 1918 yılına gelindiğinde İttifak Devletleri’nin yenilgisiyle sonuçlanmıştı. Osmanlı Devleti de tıpkı müttefiki Almanya gibi Amerika Birleşik devletleri (ABD) Başkanı Wilson aracılığıyla 4 Ekim 1918’de ateşkes istedi.

Bu sırada Osmanlı Devleti’nde taht değişikliği yaşandı. V. Mehmet Reşad’ın vefat etmesiyle VI. Mehmet Vahdettin tahta çıktı.

Osmanlı Devleti’nin savaşta üst üste kayıplar verip zor duruma düşmesi ve özellikle İstanbul’un tehdit altına girmesi sonucu Talat Paşa’nın başında bulunduğu son İttihat ve Terakki kabinesi 8 Ekim 1918’de istifa etti ve yerine 14 Ekim’de Ahmet İzzet Paşa başkanlığında yeni hükümet kuruldu.

Yeni kurulan Ahmez İzzet Paşa hükümetinin amacı Wilson İlkeleri kapsamında bir ateşkes yapmaktı. Bu anlaşmayı yapmak üzere Bahriye Nazırı Rauf Orbay, Osmanlı Devleti adına görevlendirilmiştir. Osmanlı Devleti’nin Rauf Orbay ve heyetine verdiği talimat şuydu: “Halifelik, Saltanat ve Osmanlı Hanedanı’nın haklarının bütünlüğünü ve dokunulmazlığı korunacak ve bazı eyaletlere idari muhtariyet verilmesinin kabul edilebilecektir. Ayrıca ordu terhis edilebilecek, Yunan gemileri hariç gemilerin boğazlardan geçişine izin verilecek. Buna karşılık ülke işgal edilmeyecektir.”

Mondros Ateşkes Antlaşması 30 Ekim 1918’de Yunanistan’ın Limni Adası’ndaki Mondros Limanı’nda, Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Orbay’ın başkanlığı’nı yaptığı Osmanlı Heyeti ile İngiliz Amiral Calthorpe’un başkanı olduğu İtilaf Devletleri Heyeti arasında, Agamemnon adlı İngiliz zırhlısında imzalanmıştır.

agememnon zırhlısı
agememnon zırhlısı

O halde Mondros Ateşkes Antlaşması için küçük bir tablo açalım.

KİMLER ARASINDA?Osmanlı Heyeti- İtilaf Devletleri Heyeti
BAŞKANLARI KİM?Rauf Orbay (Osmanlı) – Calthorpe (İtilaflar)
HANGİ HÜKÜMET?Ahmet İzzet Paşa Hükümeti
NE ZAMAN? 30 Ekim 1918
HANGİ ADADA?Limni Adası (Yunanistan)
HANGİ LİMANDA?Mondros Limanı
HANGİ ZIRHLIDA?Agememnon Zırhlısı (İngiliz)
ANTLAŞMA KAÇ MADDE?25 Madde
Mondros Ateşkes Antlaşması

Şimdi Mondros Ateşkes Antlaşması’nın kısaca nedenlerini sıralayıp sonrasında bazı önemli maddelerini inceleyelim.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın İmzalanmasının Nedenleri:

  • Osmanlı Devleti’nin savaşacak gücününün kalmaması.
  • Bulgaristan’ın savaştan çekilmesiyle Almanya ile kara bağlantısının kesilmesi.
  • Wilson İlkeleri’nin verdiği cesaret.
  • Özellikle Güney Cephesi’nin dağılması.
  • Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf Fırkasının gelmesi.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Önemli Maddeleri:

  1. Boğazlar İtilaf Devletleri’ne açılacak. Karadeniz’e girişi çıkışlar serbest olacak. Karadeniz ve Çanakkale’deki istihkamlar İtilaf Devletleri tarafıdan işgal edilecek.
    • Bu maddeyle Osmanlı Devleti’nin boğazlardaki egemenliği sona erdiği gibi İstanbul’un güvenliği tehlikeye girdi ve Anadolu ile Rumeli arasındaki bağlantı koptu.
  2. Osmanlı ordusu terhis edilecek. Orduya ait araç-gereç, taşıt, mühimmat İtilaf devletlerine teslim edilecek. Savaş gemileri teslim olacak.
    • Bu madde Osmanlı’yı yapılacak işgaller karşısında savunmasız bırakmaya yöneliktir.
  3. Osmanlı Devleti tüm savaş esirleri ve Ermeni tutukluları serbest bırakırken, İtilaf Devletleri Türk esirleri serbest bırakmayacak.
  4. İtilaf Devletleri Toros tünellerini işgal edecek. Liman ve tersaneler İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak. Ayrıca İtilaf Devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını Osmanlı devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç edilmeyecektir.
    • Bu maddeler Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını yitirip, kendilerine bağımlı hale getirmeye yöneliktir.
  5. Haberleşme ve Ulaşıma ait bütün araç-gereçler (telsiz, telgraf, kablolar vs.) anlaşma devletinin denetimine bırakılacaktır.
    • Bu madde yapılacak olan işgallerde halkın direnişini engellemeye yöneliktir.
  6. İran içlerinde ve Kafkasya’da bulunan Osmanlı kuvvetleri, I. Dünya Savaşı’ndan önceki sınırlara çekilecek.
    • İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir.
  7. 7.MADDE: İtilaf Devletleri güvenliğini tehdit eden herhangi bir bölgede karışıklık çıkması halinde o bölgeyi işgal edebilecek.
    • 7. Madde Mondros Ateşkes Antlaşması’nın en önemli maddesidir.
    • Bu madde İtilaf Devletleri’nin yapacağı işgallerin hukuki dayanağını oluşturmuştur. (Wilson İlkeleri’ne ters düşmekten kurtulmuşlardır.)
    • Osmanlı toprakları işgale açık hale gelmiştir.
  8. 24.MADDE: Vilayet-i Sitte’de (Erzurum, Van, Bitlis, Sivas, Diyarbakır, Elazığ) herhangi bir karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri buraları işgal edecek.
    • Bu madde Doğu Anadolu’da Büyük Ermenistan (Megali Armenia) kurmaya yöneliktir.
  9. Suriye, Irak, Hicaz, Yemen, Asir, Trablusgarp ve Bingazi’de Osmanlı kuvvetleri ve subayları en yakın İtilaf Devletleri komutanlığına teslim olacak.
  10. Osmanlı Devleti müttefikleriyle olan ilişkisini kesecek.

Mondros Ateşkes Antlaşması Sonrası Başlayan İşgaller:

kara mehmet çavuş'un mezarı
kara mehmet çavuş’un mezarı

Musul’un işgalini İskenderun işgali izlemiştir. Daha sonra Fransızlar Adana ve çevresini işgal ettiler.

Yunanistan ve İtalya da kendilerine vadedilen yerleri ele geçirmek için işgal
hareketlerine başladılar.

13 Kasım 1918’de İtilaf donanması İstanbul’a gelerek Dolmabahçe Sarayı önlerinde demir attı. Böylece Osmanlı Devleti’nin başkenti de fiilen işgal edilmiş oldu.

İNGİLTEREFRANSAİTALYAYUNANİSTAN
MusulAdanaAntalyaİzmir
UrfaUrfaKuşadası
Antep AntepFethiye
MaraşMaraşBodrum
BatumMersinMarmaris
KarsDörtyolKonya
Samsun
Merzifon
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Sonra İşgal Edilen Yerler
mondros ateşkes antlaşması sonrası i̇şgal edilen yerler
mondros ateşkes antlaşması sonrası i̇şgal edilen yerler

Mondros Ateşkes Anlaşması’na Yönelik Tepkiler :

İstanbul Hükümeti’nin Tepkisi:

  • Mondros Ateşkes Antlaşması İstanbul Hükümeti tarafından olumlu karşılandı.
  • Sadrazam Ahmet İzzet Paşa anlaşmanın koşullarının diğer devletlerle yapılan ateşkes antlaşmalarına göre hafif olduğunu ve olumlu bulduğunu açıkladı.
  • Hükümette yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle Ahmet İzzet Paşa Hükûmeti istifa etti. Tevfik Paşa yeni hükûmeti kurdu.
  • Padişah Mebusan Meclisi’nin dağıttı.
  • İşgalcilerin baskıları karşısında Tevfik Paşa Hükûmeti de padişaha istifasını sundu ve yerine İngilizleri destekleyen politikalar izleyen Damat Ferit Paşa Hükûmeti kuruldu.

Mustafa Kemal’in Tepkisi:

  • Mondros Ateşkes Antlaşması sırasında Suriye Cephesi‘nde bulunan Mustafa Kemal, anlaşma şartlarının çok ağır olduğu konusunda İstanbul Hükümeti’ni uyarmaya çalıştı.
  • Elindeki kuvvetlerle İskenderun’un işgalini durdurmak isteyen Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti’nin tepkisiyle karşılaştı.
  • İskenderun’un 9 Kasım 1918 günü işgal edilmesi karşısında ise Mustafa Kemal, sadrazama bizzat telgraf çekip tepkisini dile getirmiştir.
  • 10 Kasım 1918’de Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı lağvedildi ve Mustafa Kemal, Harbiye Bakanlığı emrine alınarak İstanbul’a çağrıldı. 13 Kasım 1918’de Mustafa Kemal, İstanbul’a geldiğinde Dolmabahçe Sarayı önlerinde demirli olan işgal donanmasını görünce: “Geldikleri gibi giderler.” sözleriyle tepkisini gösterdi.

Halkın Tepkisi:

  • Halk İstanbul’un tepkisiz kalması üzerine örgütlenmeye başladı.
  • Direniş cemiyetleri kuruldu.
  • Miting ve protestolar düzenlendi.
  • Halk Silahlı mücadeleye geçerek yaşadıkları toprakları korumaya çalıştı.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Önemi:

  • Osmanlı Devleti’nin teslim oluşudur.
  • Osmanlı Devleti’nin fiilen sona erişidir.
  • Gizli antlaşmaların uygulama safhasıdır.
  • Milli cemiyetler kurulmaya başlamıştır.
  • Antlaşmayı imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.

Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.


Görsel Kaynakları:
https://tr.wikipedia.org/wiki/HMS_Agamemnon_(1906)
https://orhaajans.com/kara-mehmet-ve-ilk-kursun-muzesi/
https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Agamemnon_at_Mudros.jpg
MEB İnkılap Tarihi 12. Sınıf (Syf. 44)

Cevap Yok

casino siteleri mobil casino siteleri en iyi casino siteleri yeni casino siteleri evden eve nakliyat
Kapat
Full Screen Image

Abonelerimiz Arasına Katıl

Sitemize abone olarak en son ders ve yazılardan haberdar olabilirsiniz.

Abone Olduğunuz İçin Teşekkürler...

Bir şeyler ters gitti :(