Anadolu Selçuklu Devleti‘nde gerek ilmi, gerek edebi, gerekse tasavvufi anlamda birçok ilim insanı yetişmiştir.
Bu ilim insanları halâ kültürümüzün etkin bir parçası olarak etkilerini sürdürmektedir.
Şimdi bu ilim insanlarının kısaca hayatları,önemleri ve eserlerine yer verelim.
Hz. Mevlana:
🔷 Hz. Mevlânâ, 30 Eylül 1207 ‘de Afganistan sınırları içinde bulunan Belh şehrinde doğmuş bir ilim insanıdır.
🔷 Asıl ismi Muhammed Celâleddin’dir.
🔷 Mevlana Celaleddin Rumi hayatını “Hamdım,piştim,yandım.” sözüyle özetlemiştir.
🔷 Hz. Mevlana “Ne olursan ol yine gel.” anlayışıyla umutsuz insanlara kapısını sonuna kadar açmış ve dinin hoşgörüsünü tüm dünyaya yaymıştır.
🔷 Mevlana 17 Aralık 1273 pazar günü vefat etmiştir.
🔷 Mevlana ölüm gününü yeniden doğuş günü olarak nitelendirmiştir.
🔷 Bu nedenle Mevlana Celaleddin Rumi’nin öldüğü gün düğün günü manasına gelen “Şeb-i Arus” olarak her yıl kutlanmakta ve Konya’da bulunan Mevlana Müzesi ziyaretçi akınına uğramaktadır.
🔷 Mevlana’nın fikirleri öncülüğünde oğlu Sultan Veled tarafından Mevlevilik tarikatı kurulmuştur.
🔷 Hz. Mevlana’nın eserleri ise şunlardır:
- Mesnevi
- Divan-ı Kebir
- Mektubat
- Fihi Ma Fih
- Mecalis-i Seba
“Olmaz dediğin ne varsa hepsi olur. Düşmem dersin düşersin, şaşmam dersin şaşarsın. Öldüm der durur, yinede yaşarsın… “
Hz. Mevlana
Hacı Bektaşi Veli:
🔷 Asıl adı Seyyid Muhammed bin İbrahim Ata olan Hacı Bektaş-ı Veli , 1281 senesinde Nişabûr’da dünyaya geldi.
🔷 Kendisinin de bağlı olduğu “Ahilik Teşkilatı” ile, Anadolu’da sosyal yapının gelişiminde büyük katkılarda bulunmuştur.
🔷 1338 yılında vefat eden Hacı Bektaş-ı Veli’nin mezarı, Nevşehir’e bağlı Hacıbektaş ilçesindedir.
🔷 15. yüzyıl sonlarında Hacı Bektaş-ı Veli’nin öğretileri çerçevesinde Bektaşilik tarikatı yayılmıştır. Osmanlı ordusunda yeniçeriler Bektaşilik kurallarına göre yetiştirilirdi. Bu nedenle Yeniçerilere tarihte Hacı Bektaş-ı Veli çocukları da denirdi.
🔷 Hacı Bektaş-ı Veli’nin eserleri şunlardır:
- Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş-ı Velî
- Makalat
- Kitâbu’l-Fevâid
- Şerh-i Besmele
- Şathiyye
- Makâlât-ı Gaybiyye
- Kelimât-ı Ayniyye
“Bir olalım, iri olalım, diri olalım.“
Hacı Bektaş-ı Veli
Yunus Emre:
🔷 Türk edebiyatı tarihinin en büyük şairlerinden biri olan Yunus Emre’nin hayatına dair hemen hemen hiçbir şey bilinmemesine rağmen onun sözleri ve şiirleri günümüze kadar gelmiş ve birçok yerde karşımıza çıkmaktadır.
🔷 Yunus Emre’nin eserleri şunlardır:
- Divan
- Risaletü’n Nushiye
“İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir, sen kendini bilmezsen, bu nice okumaktır.”
Yunus Emre
Âşık Paşa:
🔷 Asıl adı Ali olup 1272 yılında Kırşehir yöresindeki Arapkir’de doğmuştur.
🔷 Âşık Paşa’nın en önemli vasfı döneminin bir ideoloğu olmasıdır.
🔷 Âşık Paşa Türkçe için fikirler geliştirmiştir.
🔷 Ayrıca edebiyatımızda tasavvuf alanının ilk temsilcileri arasında yer almaktadır.
Eserleri şunlardır:
- Garipname
- Fakr-nâme,
- Vasf-ı Hâl,
- Hikâye,
- Kimya Risâlesi
Muhyiddin Arabi:
🔷 Muhyiddin Arabi 1165’te Endülüs’te Mürsiye kasabasında dünyaya gelmiştir.
🔷 Bu ilim insanının lakabı Şeyhü’l-Ekber‘dir.
🔷 Tasavvuf tarihinin en önemli ilim insanlarından biridir.
🔷 Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim mezarını buldurup üzerine türbe yaptırmıştır.
🔷 Muhyiddin Arabi’nin eserleri şunlardır:
- Fütuhât-ı Mekkiyye,
- Füsûsu’l-Hikem
Hacı Paşa:
🔷 Asıl adı Hızır bin Ali bin Hattab ‘dır.
🔷 Hacı Paşa, dini ilimler üzerine öğrenimini bitirmesine rağmen geçirdiği bir hastalık sonucunda ilgi alanını değiştirmiştir. Bu olay onu Tıp Fakültesine sürüklemiş ve bu alanda çok da başarılı bir hekim olmuştur. Kahire’de Kalavun Hastanesi’ne hekim olarak atanmıştır.
🔷 Hacı Paşa “Anadolu’nun İbn-i Sina‘sı” olarak tanınmaktadır.
🔷 Özellikle tıp alanında yazdığı eserleri şunlardır:
- Şifâü’l Eskâm ve Devâü’l Âlâm ,
- Kitâbü’t-te’â’lim,
- Kitâbü’l-ferîde,
- Elkümmiyyü’l-Celâlî ,
- Müntehâb-ı Şifâ,
- Teshilü’ş Şifâ
Ravendi:
🔷 Ravendi, İran’ın Ravend kentinde dünyaya gelmiştir.
🔷 Ona göre inancın kaynağı akıldır ve akla aykırı gelen düşünceler bile yine aklın bir ürünüdür.
🔷 Ravendi, Selçuklu Tarihi adlı eserini Gıyaseddin Keyhüsrev’e sunmuştur.
🔷 Bazı eserleri şunlardır:
- Kitâbü’ṭ-Ṭabâʾi,
- Kitâbü’l-Lüʾlüʾe,
- Kitâbü’l-İmâme
Gülşehri:
🔷 Kaynaklarda Gülşehri’ni hayatına dair çok az bilgi vardır.
🔷 Gülşehri Mantıku’t-tayr adlı eserini Fars edebiyatının büyük şairi Feridüddin-i Attar’ın aynı adı taşıyan eserinden almış ve tercüme etmiştir.
🔷 Gülşehri, Feridüddin-i Attar’daki hikâyelerin yerine başka hikâyeler koymuştur.Bu bakımdan Gülşehri Türk edebiyatının ilk hikâye yazarı olarak karşımıza çıkar.
🔷 İlk eseri olan Feleknâme‘dir.
🔷 Eserlerinden bazıları şunlardır:
- Felek-nâme ,
- Mantıku’t-tayr,
- Aruz-ı Gülşehri ,
- Kudûrî Tercümesi,
- Kerâmâlt-ı Ahı Evran
Hoca Dehhani:
🔷 Dehhani hakkında çok az bilgi bulunmaktadır.
🔷 Bilim dünyasına onu ilk kez Fuad Köprülü, bir mecmuada bulduğu 7 şiiriyle tanıtmış ve Anadolu’da Klasik Türk Edebiyatının ilk büyük üstadı olarak takdim etmiştir.
🔷 Divan edebiyatında din dışındaki konuları işleyen ilk şairidir.
🔷 Selçuklu Sultanının isteği üzerine Selçuklu Şehnamesi‘ni yazmıştır. (Kesinlik yoktur.)
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
Cevap Yok