İnkılap Tarihi ünitemizin son konusu olacak bu yazımızda Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Medeniyet konusunu ele alacağız.
Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Medeniyet konusunu; devlet yönetimi, hukuk, sosyal hayat, mimari, resim ,heykel, ordu, müzik, müzecilik, eğitim, edebiyat gibi kısa başlıklar altında inceleyeceğiz.
İnkılap Tarihi biraz yormuş olabilir. O nedenle bu konuyu video, müzik ve resimlerle renklendirerek biraz dinlenmekte fayda var diye düşünüyorum. 🙂
O halde Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Medeniyet konumuzun ilk başlığı olan devlet yönetimi ile konumuza giriş yapalım.
Devlet Yönetimi:
Vatandaşlığın Tanımı:
“Madde 88-
Türkiye’de din ve ırk ayırdedilmeksizin vatandaşlık bakımından herkese “Türk” denir.
1924 Anayasası- Madde 88
Türkiye’de veya Türkiye dışında bir Türk babadan gelen yahut Türkiye’de yerleşmiş bir yabancı babadan Türkiye’de dünyaya gelipte memleket içinde oturan ve erginlik yaşına vardığında resmi olarak Türk vatandaşlığını isteyen yahut Vatandaşlık Kanunu gereğince Türklüğe kabul olunan herkes Türktür.”
Mustafa Kemal Atatürk ise vatandaşlığın tanımını şu şekilde açıklamıştır:
Vatandaş;
- Kalkınma yolunda birlikte ilerleyen,
- Hür bakış açısına sahip olan,
- Çağa uygun davranışlar gösteren kişi demektir.
Cumhuriyet Dönemi’nde Kadınlar ve İlkleri:
| ? İlk Kadın Belediye Başkanı | Sadiye Hanım |
| ? İlk Kadın Muhtar | Gül Esin |
| ? İlk Köylü Mebus Kadın | Satı Kadın |
| ? İlk Kadın Mühendis | Sabiha Rıfat |
| ? İlk Kadın İnşaat Mühendisi | Sabiha Güreyman |
| ? İlk Kadın Savaş Pilotu | Sabiha Gökçen |
| ? İlk Kadın Tiyatrocu | Afife Jale |
| ? İlk Dünya Güzeli | Keriman Halis Ece |
| ? İlk Kadın Rallici | Azize Hanım |
| ?♀️ İlk Kadın Milli Sporcu (Yüzücü) | Leyla Asım Turgut |
| ⚖ İlk Kadın Avukat | Beyhan Hanım |
| ? İlk Kadın Doğum Uzmanı | Pakize İzzet Tarzi |
| ? İlk Kadın Başbakan | Tansu Çiller |
( https://tr.wikipedia.org/wiki/Türkiye%27de_mesleklerine_göre_ilk_kadınlar_listesi )
Hukuk:
Daha önce 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye) ve 1924 Anayasası’nı incelemiştik. Aşağıdaki bağlantıları tıklayarak ilgili başlıklara gidebilirsiniz.
1921 Anayasası ile ilgili birkaç noktayı tekrar vurgulamakta fayda var.
- 1921 Anayasası yani Teşkilat-ı Esasiye, kişi hak ve ödevlerine yer vermez.
- Bu anayasa ile egemenlik ilk defa millete verilmiştir.
- Savaş zamanında hazırlandığı için kısa ve özdür.
- Tek yumuşak anayasadır. (Yumuşak anayasa, normal kanunlarla aynı usûllerle ve aynı organlarca değiştirilebilen anayasadır.)
Sosyal Hayat:
- İlk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı.
- Bu dönemde Mustafa Kemal Atatürk nüfusu artırmak için izlediği yollar şunlar olmuştur:
- Çok çocuklu aileler vergilerden muaf tutuldu.
- 6 yaş ve üzerine ücretsiz tarla verildi.
- Doğumu engellemek için kullanılan ilaçlar yasaklandı.
- Yurt dışında yaşayan Türklerin geri dönmesi için vize muafiyeti getirildi.
Mimari:
Cumhuriyet Dönemi’ndeki bazı mimarlar ve yaptıkları eserler şunlardır:
| Mimar Kemaleddin | Gazi Eğitim Enstitüsü |
| Vedat Tek | II. TBMM Binası, Ankara Palas |
| Prof. Dr. Emin Halid Onat Prof. Dr. Orhan Ada | Anıtkabir |
| Ali Talat Bey | Beşiktaş ve Kuzguncuk İskeleleri |
Resim:
Cumhuriyet Dönemi’nin bazı öne çıkan ressam ve eserleri şunlardır:
| İbrahim Çallı | Zeybekler Tablosu Hatay’ın Anavatan’a Özlemi |
| Ruhi Arel | İzmir’e Giriş Bursa’da Sokak Fatih Kaymakamlığı |
| Cemal Tollu | Pamuk Toplayanlar Boğazda Tekne Çoban ve Kadınlar |
| Ali Avni Çelebi | Eşeğiyle Adam Sahilde Akşam |
“Zeybekler” tablosunu gören Atatürk, ressam Çallı’ya döner ve “Biz Kurtuluş Savaşı’nda yemeye ekmek bulamıyorduk, senin resmindeki atlar nasıl semirmiş böyle ? diye sorar.Mustafa Kemal’in Bu tabloyu kimseye göstermeyin demesi üzerine şaşırıp kalmıştır. Kimse ne söyleyeceğini bilemiyorken, Mustafa Kemal açıklar: “Savaşa katılmış olan herkes bilir ki, hayvanlarımız bir deri, bir kemikten ibaretti, bizim de onlardan arta kalır yanımız yoktu. Hepimiz iskelet halindeydik. Atları da, savaşçıları da böyle güçlü kuvvetli göstermekle Sakaryanın değerini küçültmüş oluyorsunuz dostum.“
Heykel:
- Osmanlı Devleti’nde heykelini ilk kez yaptıran padişah Sultan Abdülaziz’dir.
- İlk Atatürk Heykeli Sarayburnu (İstanbul) ‘da açılmıştır.
- Ulusal Zafer Anıtı ve Samsun Atatürk Anıtı’nın heykeltıraşı Heinrich Krippel’dir.
- Taksim Cumhuriyet Anıtı’nı Pietro Conanica yapmıştır.
Ordu:
Cumhuriyet Dönemi’nde ordu gençleştirilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda Hazar Projesi ve Konuş Projesi ile yaşlı askerler emekli edilmiştir.
Müzik ve Tiyatro:
- Darülbedayi, İstanbul Şehir Tiyatroları’na dönüştürüldü ve 1927 yılında Muhsin Ertuğral genel müdürü oldu.
- Musiki Muallim Mektebi açıldı ve bu mektep daha sonra Milli Musiki ve Temsil Akademisi’ne daha sonra ise Ankara Devlet Konservatuarı’na dönüştürüldü.
Türk Beşleri:
- Cemal Reşit Rey – 10. Yıl Marşı’nı besteledi.
- Adnan Saygun – Özsoy Operası adıyla ilk operayı açtı. (Türkiye’nin ilk devlet sanatçısıdır.
- Necil Kazım Akses
- Ulvi Cemal Erkin
- Hasan Ferit Anar
Müzecilik:
Cumhuriyet Dönemi’nde müzecilik alanında yaşanan bazı gelişmeler şunlardır.
- 1924 – Topkapı Sarayı’nın bir bölümü açıldı.
- 1925 – Ankara Etnografya Müzesi açıldı.
- 1927 – Konya Mevlana Müzesi açıldı.
- 1934 – Ayasofya, camiden müzeye çevrildi. (2020 yılında tekrar ibadete açıldı.)
- 1937 – İstanbul, Resim ve Heykel Müzesi açıldı.
Eğitim:
Eğitim alanında yapılan inkılaplar konumuzda birçok konuya değinmiştik. Şimdi bir kez daha hatırlayalım:
Eğitim alanında yaşanan bazı gelişmeler şunlardır:
- 1924 – Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi.
- 1925 – Ankara Hukuk Mektebi açıldı.
- 1925 – Medreseler kapatıldı.
- 1926 – Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun çıkarıldı.
- 1928 – Latin Harfleri kabul edildi.
- 1928 – Millet Mektepleri açıldı.
- 1931 – Türk Tarih Kurumu açıldı. ( İlk başkanı Tevfik Bıyıklıoğlu’dur.)
- 1932 – Türk Dil Kurumu açıldı. ( İlk başkanı Semih Rıfat Yalnızgil’dir.)
- 1932 – Halkevleri açıldı.
- 1933 – Prof. Dr. Albert Malche’nin yazmış olduğu rapor doğrultusunda Darülfünun kapatıldı ve yerine İstanbul Üniversitesi açıldı.)
- 1936 – Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan döneminde öğretmen ihtiyacına yönelik olarak “Eğitmen Kursları” açıldı.
Edebiyat:
Bu dönemde öne çıkan bazı edebiyatçılar ile yazdıkları eserler ve bu eserlerin konuları şunlardır:
| YAZAR | ESER |
| Kadir Arıburnu | • Atatürk’ten Anılar |
| Halide Edip Adıvar | • Ateşten Gömlek (Milli Mücadele üzerine yazılan ilk romandır.) |
| Falih Rıfkı Atay | • Zeytindağı • Çankaya (Bu eserlerde Cumhuriyet dönemi anlatılır.) |
| Kazım Karabekir | • İstiklal Harbimiz • Şarkılı İbret (Şehit çocuklarına oynattığı müzikaldir.) |
| Samim Karagöz | • Kalpaklılar (Kurtuluş Savaşı konu alınmıştır.) |
| Fahrettin Paşa | • Medine Müdafaası (Kendisine ait değildir. Onun yaşadıkıları anlatılır.) |
| Kemal Tahir | • Yorgun Savaşçı (Kuvay-i Milliye’nin ilk günleri anlatılmıştır. ) |
| Ali Fuat Cebesoy | • Sınıf Arkadaşım Atatürk |
| Tarık Buğra | • Küçük Ağa (Kurtuluş Savaşı konu alınmıştır.) • Osmancık (Osmanlı Devleti’nin kuruluşu konu alınmıştır.) |
| Mithat Cemil Kuntay | • Üç İstanbul (İmparatorluk başkentinin 30-40 yıllık bir süreçteki üç dönemi anlatılmıştır.) |
| Şevket Süreyya Aydemir | • Tek Adam (M. Kemal’in hayatı anlatılmıştır.) |
Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Medeniyet konumuzu bitirdikten sonra artık İnkılap Tarihi ünitemizin sonuna gelmiş bulunuyoruz.
Bu bilgiler MEB ve Akademik kaynaklar referans kullanılarak hazırlanmıştır.
Cevap Yok